اخیراً یکی از دست درکاران اصلاحات و سیاست در ایران را در یک مجلس ترحیم دیدم. پرسیدم که آیا تحول در تأیید صلاحیت یک کاندیدای ریاست جمهوری نشانه ای است که «کشتی‌بان را سیاستی دگر آمد». گفت که آری، ولی «اصلاحات میلیمتری». دیدم درست و دقیق می گوید. گفتن این دو کلمه خیلی ساده است و مخاطرات آن خیلی پیچیده. برای هشدار درباره خطرهای در کمین، این دو واژه گشوده می شود. از اندیشیدن به آن دچار نگرانی عمیق و وحشت از آینده‌ی کشور می شوم. در این بحث تلاشم بر این است این دو کلمه را تبیین کنم.
«دینامیک» را «پویا» ترجمه کرده‌اند و «دینامیزم» را «پویایی». اگر بپرسید که «پویا» یا «پویایی» چیست، مشکل ظاهر می شود. بر حسب ضرورت پژوهشی و آموزشی چهار دهه، به طور شگفت دیدم که بسیاری تصور ناروشن درباره ی دینامیزم دارند. معمولاً می گویند که «وضعیت دینامیک، وضعیتی است که «تغییر» می کند.»
متأسفانه بسیاری از دانش آموختگان در تفاوت بین تغییر (change) و دینامیزم (dynamism) به خطا می روند. این دو واژه تفاوت بسیار دارند.
نمونه یک- بخش بزرگی از سلول های بدن جوان هر روز پیر می شوند، ولی جوان هر روز پیر نمی شود. پیرشدن و مرگ سلول ها «تغییر» در بدن است و پیر شدن یک «دینامیزم» (بگویید، یک «تحول») در بدن.
نمونه دو- بخش بزرگی از سلول بدن پیر هر روز جوان می شود (تغییر)، ولی پیر دیگر جوان نمی شود (تحول).
چند نتیجه:
-تحول زیرمجموعه تغییر است، یعنی هر تحول، یک تغییر است، ولی هر تغییر لزوماً یک تحول نیست.
-تغییرات کوچک لزوماً منجر به تحول نمی شود.
-تغییرات بسیار هدفمند و روشمند در یک بازه‌ی بزرگ (مثلا ده‌ها سال)، ممکن است به تحول منجر شود.
چند اصلاح میلیمتری:
-اگر هر روز بر دیوار برلین یک میخ بزنید، در دیوار برلین تغییر ایجاد کردید، ولی تحولی در دیوار برلین ایجاد نمی شود. مثلاً ایجاد چند دروازه ممکن است یک تحول در دیوار برلین باشد.
-یک استاد پلیمر می‌گفت که شیشه مایعی است که در بی نهایت زمان می‌ریزد. یعنی تغییر پنهان درونی، اثری بر تحول در بیرون ندارد.
شعارم در انتخابات این بود که با انتخاب پزشکیان پا لای در بگذارید «تا بسته نشود». هنوز هم از اینکه در کاملاً بسته نشد، خشنودم، به ده ها دلیل و برهان. قرار نیست، فقط انگشت پا لای در باشد و در میلیمتری باشد. هوای منافذ میلیمتری برای تغییرات میلیمتری است و اگر همه، مشکلات کنونی را تحمل کنند، با اصلاحات میلیمتری به ده ها سال فرصت نیاز است. آن فرصت ها رفته است. اقدامات و اصلاحات میلیمتری دولت چهاردهم عین میخ زدن به دیوار برلین است، از آن برای ملت تحولی خواستنی حاصل نمی شود.
البته می دانیم که رییس دولت جزیی از حاکمیت است ولی همین جزء اگر هوشمند و روشمند فکر و عمل کند، می تواند باب تحول را بگشاید. چاره اش، برخورداری اضطراری از تجارب اندیشمندان، نظریه پردازان، خرد جمعی، مشارکت مردمی در شناخت و رفع مشکلات است.هر روز با گرفتاری در روزمره گی و دوری از رویکرد راهبرد و روشمند، فرصت های طلایی دولت به مس تبدیل می شود و نه خیلی دور به آهن زنگ زده. به زبان نهج البلاغه ای : «الفرصه تمر مر السحاب».
منبع: کانال نویسنده
*دکتر رضا رمضانی خورشید دوست، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر / انجمن علوم سیستم های ایران
۲۱۶۲۱۶