انتخابات تناسبی یا اکثریتی

بسمه تعالی‌
از اوایل استقرار نظام جمهوری اسلامی ،برابر اصل۶ قانون اساسی که متذکراست،«امور کشور باید با آرای عمومی اداره شود» مجلس شورای اسلامی ، انتخابات را به روش اکثریتی یعنی یک نامزد درحوزه شهر ویا کل کشور، اکثریت آرا را به دست آورد، به عنوان نماینده مجلس یا رئیس جمهور، انتخاب می‌شود.
در این روش مزایا و معایبی وجود داشته و دارد،
بخشی از آن معایب و محاسن را دراین مقاله، تشریح می‌شود.
درابتدا مزایا را بیان می کنیم وبعد معایب را :

مزایا :
۱- سادگی و قابلیت درک آسان،
برای رای دهندگان ،به راحتی آن را درک می‌کنند، هر کسی یک رای و کاندیدایی که بیشترین آرا را در حوزه خود داشته باشد برنده انتخابات است .
۲- ایجاد دولت قوی و پایدار ,
این امر باعث تشکیل دولت‌های اکثریتی یکدست می‌شود، می‌تواند به راحتی قوانین را تصویب کند و معمولاً دوره خدمتی کامل خود را بدون وقفه و درگیری ،سپری کند،
۳- ارتباط مستقیم نماینده با مردم ، مردم هر شهری دسترسی به نماینده داردمکلف به رسیدگی مشکلات مردم شهری که رای آورده، است ،
۴- جلوگیری از ورود احزاب افراطی،
باایجاد یک سد ساختاری ار ورود احزاب افراطی ، کوچک وبزرگ را به مجلس یا ریس جمهور ، بسیار دشوار می‌کند . زیرا برای کسب کرسی باید در یک حوزه خاص شهر یا کشوری نفر اول شوند ،
۵-حزب گرایی, کمتر موفق می‌شوند. ازانجائیکه رای دهندگان به یک فرد رای می دهند این فرد می توانند مستقل از مواضع حزب عمل کند ،براساس شایستگی های مشخص خود انتخاب شود .

معایب و مشکلات در انتخابات اکثریتی ، معایب عبارتند از
۱- عدم انعکاس عادلانه آرای مردم ،
دراین انتخابات ممکن است آن کس که انتخاب شده است، کاملاً با خواست اکثریت مردم متفاوت باشد .
۲-دو قطبی شدن فضای سیاسی،
این سیستم به طور طبیعی به سمت یک سیستم دو حزبی سوق پیدا می‌کند، احراب کوچک شانس کمتری برای رقابت دارد. رای دهندگان برای هدر ندادن رای خود به ناچار به یکی از دو حزب بزرگ رای می‌دهند.
۳ -حوزه‌بندی استراتژیک و راهبردی،
حزب حاکم می‌تواند با طراحی مصنوعی و عرضی وتعیین افرادی در صندوق‌ها ،مرزهای حوزه‌ها را ببندد ،نتیجه را به نفع خود مصادره کند. این سبب پراکندگی هواداران حزب رقیب شوند ، نماینده ای در مجلس نداشته باشد.
۴- نادیده گرفتن اقلیت‌ها ,
اقلیت‌های فکری، قومی یا مذهبی ،که در یک حوزه پراکنده هستند هیچگاه نماینده ای نخواهند داشت، صدایشون شنیده نمی‌شود. ۵- مشارکت پایین
افرادی که در حوزه‌های زندگی می‌کنند همیشه فقط یک حزب در آن برنده می‌شود. این افراد ، انگیزه خود را برای مشارکت از دست می‌دهند، احساس می‌کند رای شان تغییری در قوانین کشور ایجاد نمی‌کنند.

وغیره
اما انتخابات تناسبی چیست و چگونه رای مردم در انتخاب احزاب و افراد محاسبه میشود .؟
سیستم انتخابات تناسبی:
سیستمی است که در آن تعداد کرسی‌های مجلس یا ریاست جمهوری و شورای شهر ، متناسب با آرای کل هر حزب با فهرست در سطح حوزه استانی و کشوری توضیح می‌شود . یعنی مردم به احزاب سیاسی ونگرش آنها رای می‌دهند نه به افراد و اشخاص مورد تأییدشان رای می دهند .
۱- حوزه های بزرگ : برخلاف سیستم اکثریتی، هر حوزه یک نماینده دارد در سیستم تناسبی معمولاً کل کشور یا استان به عنوان یک حوزه بزرگ در نظر گرفته می‌شود .
۲ – رای به فهرست افراد احزاب سیاسی،
احزاب فهرستی از نامزدهای خود را به مردم ارائه می‌دهد، رای دهندگان به فهرست یک حزب رای می‌دهند، نه ، به یک فرد خاص، رای می‌دهند .
محاسبه سهم کرسی‌ها پس از شمارش آرا هر حزب از کرسی، با استفاده از فرمول‌های ریاضی و تعداد نماینده در مجلس ،محاسبه می‌شود.وتعیین میگردد
معروف‌ترین روش‌ها عبارت است از تخصیص کرسی‌ها به ترتیب احزاب بزرگ و کوچک، به عنوان برنده‌های موجود در فهرست هر حزب تخصیص می‌یابد

مزایای سیستم انتخابات تناسبی ،
۱-عدالت و انصاف بیشتر،
این سیستم منعکس کننده دقیق‌تر ترجیحات سیاسی جامعه است. اگر حزبی ۲۰ درصد آرا را کسب کند . ۲۰ درصد کرسی‌ها را نیز به دست می‌آورد .صدای اقلیت سیاسی از بین نمی‌رود
۲ مشارکت بالاتر ،
چون رای هیچکس هدر نمی‌رود ، انگیزه شهروندان رای مشارکت بیشتر می‌شود .
۳-تنوع و تکثر سیاسی،
احزاب کوچک، قلیت‌های قومی و مذهبی، اجتماعی ،شانس بیشتری برای ورود به مجلس دارند این امر باعث می‌شود مجلس آینده تمام نمای جامعه باشد .
۴ -کاهش افراط گرایی جغرافیایی ،
در سیستم اکثریتی نامزد فقط بر روی نیازهای حوزه خود متمرکز می‌شوند در سیستم تناسبی ، احزاب مجبور به ارائه برنامه‌های ملی و فراگیر هستند
۵- ترویج فرهنگ گفتگو و ائتلاف،
از آنجا که معمولاً هیچ حزبی به تنهایی اکثریت مطلق را به دست نمی‌آورد ، مجبور به مذاکره و مصالحه می شوند تا دولت ائتلافی تشکیل شود.

این امر، روحیه همکاری رادرکاهش قطبی سازی ، تقویت می‌کند

اما چالش‌ها و معایب سیستم تناسلی .

۱- بی‌ثباتی دولت،
اگر رئیس دولت از مجلس رای بگیرد به محض توافق نرسیدن نمایندگان در مجلس موجب درگیری و سرانجام بن بست و به اسعفائ یا استیضاح دولت می‌شود .

۲-کمرنگ شدن ارتباط نماینده با مردم .
وقتی انتخابات تعیین نماینده درکل کشوری یا استانی باشد، پیوند مستقیم بین یک نماینده خاص ،با شهروندان یک منطقه جغرافیای خاص از بین می‌رود ،امکان ندارد مردم ، برای حل مشکل خود نزد چه کسی مراجعه کند ؟؟
۳ -قدرت زیاد احزاب ،
در این سیستم احزاب هستند که فهرست نامزدها را تعیین می‌کنند، این امر به رهبران احزاب جرعت زیادی می‌دهد، در عوض، استقلال نماینده را کاهش می‌دهد، زیرا وفاداری آنان بیشتربا حزب است نه ،به مردم عزیز کشورمان خواهد بود.
۴- ورود احزاب افراطیبه مجلس ،
ممکن است گروه‌های افراطی با حاشیه‌های وارد پارلمان شوند و فضای سیاسی را ملتهب کنند .
۵ -حضور احزاب متعدد ,
همه احزاب به دنبال درخواست‌های حزبی خود را در مجلس دنبال می‌کنند و تشنجات در صحن مجلس زیاد خواهد بود.
۶- کندی در پیشرفت ،
تصویب قانون در مجلس خیلی به کندی انجام خواهد بود .
۷- تشکیل مجلس یا دولت ائتلافی،
بعلت نداشتن رای اکثریت درهیچ یک از احزاب در کشور بناچار باید دولت و مجلس ائتلافی خواهد بود .و مشکلات زیادی به وجود خواهد آمد.

انتخابات تناسبی زیرساخته‌های لازم دارد، که از جمله:
زیرساخته‌های ،فیزیکی، دیجیتالی، نهادی، اجتماعی ،فرهنگی و آموزشی، سازماندهی و تثبیت احزاب قانونی، ( مشخص شدن همه احزاب و گروهای جامعه ,مورد تایید وزارت کشورباشد واندسته افرادی که فعالیت دارند وانهائیکه تمایل دارند در امور سیاسی فعال باشند باید بدور از سیاسی بازی طبق قانون اجازه ورود احزاب به صحنه انتخابات تناسبی داده شود) .ونیز هماهنگی با شورای محترم نگهبان و نهادهای صلاحیتی، تضمین احزاب به پاسخگویی در مقابل تخلفات حزبی وقبول مسئولیت اعضای خود درهر پست ومقامی ، باید به. دستگاهای نظام و مردم عزیز داشته باشند.
مهمترین بحث اصلی این است که تشکیلات نظام حزبی در نظام جمهوری اسلامی، دارای اشکالات زیادی است ، لکن بدلیل موضوعات فران در مقاله دیگری بتفصیلگفته خواهد شد ولی بعلت خالی نبودن عریضه موردی را از جمله،زیان می شود .
– احزابی که مشروعیت خود را برابر اصل ۲۶ قانون احزاب از دست داده اند باید از گردنه نظام حزبی خارج و افراد مجرمش ومتخلفش اجازه داشتن حزب و گروهی داده نشود.
تا گروه های افراطی در جامعه بصورت قارچ گونه رشد نکنند .
البته درحال حاضر جبهه ای دچار افراط وعبور از اصل شرایط مندرج در اصل ۲۶ قانون اساسی نظام مثل احزاب منحرف قبلی ،منافقین، وجوددارد
باید دادستان‌ها بادقت با اصل ماهوی و شکلی، جرایم آنان را بررسی و پروانه آنان لغو و افراد مسئول و تاثیرگذار پاسخگو باشند .

تیمور علیزاده

رییس اندیشکده اتحاد مقدس