چه عواملی باعث نوسانات اقتصادی می شود؟

اقتصاد۲۴– فرشید علوی: اقتصاد در کنار فرهنگ و سیاست در رشد و توسعه و بالندگی همه جوامع و کشورها نقش آفرینی می‌کند. این نقش‌آفرینی چنان پررنگ است که در برخی دیدگاه‌ها مثل نظریات مارکسیستی، زیربنا تلقی می‌شود. اقتصاد هر کشوری اما در مقاطع مختلف و به دلایل مختلفی تغییر وضعیت داده و بر سایر حوزه‌ها نیز سایه می‌افکند. همه کشورها دوران رشد و توسعه یا بر عکس دوران افول و انقباض اقتصادی را تجربه‌ کرده‌اند و می‌کنند. رشد و توسعه عموما در پی ثبات اقتصادی پدید می‌آید و در مقابل نوسانات و ناپایداری‌ها عامل بروز مشکلات اقتصادی خواهند بود. در این گزارش به بررسی عواملی نوسانات اقتصادی خواهیم پرداخت. 

نوسانات اقتصادی ناشی از افزایش تقاضای کل به دلیل افزایش مصرف، سطح مخارج دولت و مازاد تراز پرداخت است.

دروه ‌های مختلف اقتصادی

قبل از شناخت عوامل نوسان اقتصادی باید بدانیم که نوسان اقتصادی دقیقا چیست. در یک تعریف ساده باید گفت که منظور از نوسان‌ها اقتصادی همان دوره‌های مختلف تجاری است که بیانگر وضعیت کالا و خدمات در اقتصاد هر کشوری است.

اقتصاد کشورهای مختلف به خصوص کشورهای غربی که بر مبنای سیستم اقتصاد بازار تنظیم شده، تغییرات متوالی را در سطح تولید کالاها و خدمات (تولید ناخالص ملیGNP) تجربه می‌کنند. هر دور تجاری دارای چهار مرحله بهبود، رونق، سقوط و رکود است.

دورهای تجاری با گذشت زمان تکرار می شوند. روند تغییرات دورهای تجاری نیز در بلند مدت ممکن است به صورت صعودی یا به صورت نزولی باشد.

ویژگی دوره‌های مختلف اقتصادی

هر یک از مراحل مختلف نوسان‌های اقتصادی مسائل و مختصات خاص خود را دارد. مثلا رونق و رکود، کاملا در تضاد با هم هستند. در مراحل سقوط و بهبود نیز ویژگی‌های متفاوتی وجود دارد. برای توضیح بیشتر می‌توان به این نکته اشاره کرد که در مرحله سقوط، بیکاری افزایش پیدا می کند چون برای تولید کمتر، نیروی کار کمتری مورد نیاز است. در مرحله بهبود اما قیمت ها و مزدها رو به افزایشی می‌شود؛ به طوری که با گذشت زمان موجب افزایش سطح تورم (سطح عمومی قیمت ها) خواهند شد. تولید کنندگان و کارگران هر کدام برای افزایش قیمت کالا و مزد با هم رقابت می‌کنند. زمانی که فعالیت های اقتصادی رونق دارد، سطح اشتغال و هم چنین تولیدات به سرعت افزایش پیدا می کند. در حالی که فعالیت های اقتصادی در دوران رکود، شاهد روند معکوسی است یعنی سطح اشتغال و سطح تولیدات به شدت کاهش پیدا می‌کند.

نوسانات اقتصادی چیست و عوامل نوسانات اقتصادی کدام اند؟

نوسانات اقتصادی به تغییرات قابل توجه در رشد اقتصادی یا فعالیت اقتصادی یک کشور در طول زمان اشاره دارد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث این نوسانات شوند. برخی از مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

عرضه و تقاضا : تغییرات در تقاضای مصرف‌کنندگان یا عرضه کالاها و خدمات می‌تواند به نوسانات اقتصادی منجر شود. افزایش یا کاهش تقاضا برای محصولات می‌تواند بر قیمت‌ها و تولید تأثیر بگذارد.

بیشتر بخوانید: ۴ مفهوم اقتصادی که مردم عادی باید بدانند

سیاست‌های پولی: تصمیمات دولت‌ها و مشخصا بانک‌های مرکزی درباره نرخ بهره و میزان نقدینگی می‌تواند تأثیر زیادی بر اقتصاد داشته باشد. تغییر در نرخ بهره می‌تواند باعث افزایش یا کاهش سرمایه‌گذاری و مصرف شود.

سیاست‌های مالی: تأثیر سیاست‌های مالی دولت‌ها، مانند مالیات‌ها و هزینه‌های عمومی، بر تقاضا و فعالیت‌های اقتصادی نیز نقشی کلیدی در نوسانات اقتصادی دارد.

تحولات خارجی: جنگ‌ها، بحران‌های مالی جهانی، تغییرات در قیمت جهانی نفت و سایر کالاها می‌توانند به طور مستقیم بر اقتصاد یک کشور تأثیر بگذارند.

نوسانات بازار: تغییرات در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری می‌تواند باعث نوسانات در اعتماد مصرف‌کننده و سرمایه‌گذار شود و بر اقتصاد تأثیر بگذارد.

شوک‌های عرضه: حوادث غیرمترقبه مانند بلایای طبیعی، پاندمی‌ها یا تغییرات عمده در فناوری می‌تواند بر عرضه کالاها و خدمات تأثیر بگذارد و نوسانات اقتصادی را به دنبال داشته باشد.

انتظارات اقتصادی: نگرش‌ها و انتظارات مردم نسبت به آینده اقتصادی می‌تواند بر رفتارهای مصرف و سرمایه‌گذاری آنها تأثیر بگذارد و منجر به نوسانات شود.

مهم‌ترین عامل در نوسانات اقتصادی چیست؟ 

مجموع عواملی که به آن اشاره شد، به صورت همزمان و در تعامل با یکدیگر می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر نوسانات اقتصادی داشته باشند.

تشخیص مهم‌ترین عامل در نوسانات اقتصادی اما به شرایط خاص هر کشور یا منطقه بستگی دارد. به باور بسیاری از کارشناسان تغییرات در تقاضا و عرضه غالباً تاثیر بسیار زیادی بر نوسانات اقتصادی دارند.

دقت داشته باشید که افزایش یا کاهش در تقاضا می‌تواند مستقیماً بر تولید، قیمت‌ها و میزان اشتغال تأثیر بگذارد.

عرضه کالاها و خدمات نیز به همین اندازه مهم است. مشکلات در زنجیره تأمین، تغییرات در هزینه‌های تولید و موارد مشابه می‌تواند عرضه را تحت تأثیر قرار دهد و به نوسانات منجر شود.

سیاست‌های پولی را نیز به هیچ وجه نمی‌توان نادیده گرفت. بحران‌های مالی را هم به وجه در اولویت بندی عوامل نوسانات اقتصادی نباید دست کم گرفت چراکه بحران‌ها و شکاف‌های مالی می‌توانند نوسانات اقتصادی شدید ایجاد کنند؛ به عنوان مثال، بحران مالی ۲۰۰۸ تأثیرات عمیقی بر دنیا به جا گذاشت.

اصلی‌ترین عوامل نوسان اقتصادی در ایران کدام اند؟

تشخیص مهم‌ترین عوامل نوسانات اقتصادی در ایران کار ساده‌تری است. در صدر این فهرست تحولات و رویدادهای خارجی قرار دارد. قرار گرفتن در منطقه پرتنشی مثل خاورمیانه ، همچنین تحریم‌های گسترده غربی و آمریکایی علیه ایران سبب شده که هر تحولی در دنیا بر اقتصاد ایران اثرگذار باشد. از انتخابات آمریکا گرفته تا سقوط دولت بشار اسد در سوریه، درگیری‌های اسرائیل با حماس و حزب ‌الله و … همه بر نرخ دلار و وضعیت اقتصادی ایران سایه می‌افکند.

نه فقط، تحولات اقتصادی، بلکه تصمیمات سیاسی و اقتصادی در داخل کشور نیز بر نوسانات اقتصادی موثر است. مثلا تصمیم به حمله نظامی به اسرائیل و تبعاتی که به دنبال می‌آورد، یا تصمیماتی که درباره تعامل با آژانس انرژی اتمی گرفته می‌شود ، روابط با کشورهای اروپایی و … همه و همه از اهمیت بسیاری برخوردار است. 

در این شرایط خاص، سیاست‌های پولی و مالی که در همه دنیا و کشورها نقش تعیین کننده‌ای بر اقتصاد دارد نیز باید در نظر گرفت. مثلا همین حذف ارز نیمایی که در روزهای اخیر در ایران صورت گرفته و به نظر می‌رسد تاثیر بسیاری در وضعیت اقتصادی خواهد داشت. واردات بسیاری از کالاها با این ارز انجام می‌شد و حالا شاهد تغییرات قابل توجهی در میزان عرضه و میزان قیمت‌ها خواهیم بود. 

جمع بندی

عوامل متعددی از رخدادهای داخلی و خارجی گرفته تا سیاست‌های پولی و مالی که دولت‌ها اتخاذ می‌کنند، در کنار موئلفه‌های اقتصادی همچون عرضه و تقاضا موجب نوسانات اقتصادی می‌شوند. اینکه کدام یک از این عوامل بیشتر نقش ایفا می‌کنند و اقتصاد را به کدام سو کشانده و در چه دوره اقتصادی (رونق، رکود، سقوط با بهبود) قرار می‌دهند در هر کشوری متفاوت است و بستگی به شرایط خودش دارد. نگاه به اوضاع ایران و شرایط اقتصادی آن اما نشان می‌دهد که آنچه خوبان همه دارند، ما یکجا داریم! یعنی تقریبا همه عوامل نوسان اقتصادی دست به دست هم داده‌اند تا اقتصاد و به تبع آن مردم ایران ، روی خوش نبینند.