به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا، ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سال‌های آخر دهه ۱۹۸۰ و ابتدای دهه ۱۹۹۰ میلادی درگیر جنگی خونین شدند و از آن زمان تاکنون نیز درگیری‌ها همچنان ادامه داشته است. آخرین جنگ بزرگ دو کشور سال ۲۰۲۰ رخ داد که در آن هزاران نفر طی 6 هفته درگیری‌های شدید کشته شدند؛ این درگیری‌ها همانند بسیاری از بحران‌های دیگر جهانی دخالت برخی قدرت‌های جهانی مانند آمریکا را به همراه داشته است.
برای اطلاع از آخرین تحولات ارمنستان و دخالت‌های خارجی در این کشور و همچنین روابط تهران و ایروان با «آنا گریگوریان» عضو کمیسیون امنیت ملی جمهوری ارمنستان گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه می آید:
در خصوص روابط ایران و ارمنستان آیا سند همکاری وجود دارد، و به‌طور خاص در حال حاضر که ارمنستان درگیر جنگ است، آیا سند همکاری در حوزه نظامی میان دو کشور به امضا رسیده؟
ارمنستان امروز در شرایط جنگی قرار دارد و این حالت، پیرامون ارمنستان هر روز تشدید می‌شود. فکر می‌کنم علاوه بر اینکه از جانب ایران بیانیه‌های متعددی درباره حفظ تمامیت ارضی ارمنستان مطرح شده، ولی هنوز روابط دو کشور از پتانسیل بسیار بالایی برای توسعه برخوردار است. در حال حاضر موافقت‌نامه‌ای بین دو کشور به‌طور خاص در حوزه نظامی وجود ندارد ولی به نظر من به‌عنوان نماینده پارلمان ارمنستان، انعقاد چنین معاهده نظامی برای کنترل و جلوگیری از تهدید دشمنان لازم است.
اخیراً خبرهایی مبنی بر واگذاری چند روستا به آذربایجان توسط دولت ارمنستان مطرح شده است. با توجه به این اقدام، مسأله تمامیت ارضی ارمنستان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
برای ما واگذاری این ۴ روستا به هیچ عنوان قابل قبول نیست؛ چون پس از جنگ ۲۰۲۰، آذربایجان چندین بار به سرزمین‌های ارمنستان حمله کرد و چند جا را نیز به تصرف خود درآورد، مخصوصاً در استان هم‌مرز ایران. تنها جایی که آذربایجان بعد از جنگ ۲۰۲۰ نتوانست به آن دست درازی کند، همین منطقه «تاووش» بود که اخیراً به آذربایجان تحویل شده است و این منطقه یکی از نقاط مستحکم نظامی ارمنستان به حساب می آید. در صورت واگذاری این ۴ روستا به آذربایجان، عملاً بزرگراه ارمنستان – گرجستان تحت کنترل آذربایجان قرار می‌گیرد و همچنین خط لوله گازی که از روسیه به ارمنستان می‌آید به‌صورت مستقیم در معرض کنترل نیروهای آذربایجان خواهد بود.
دولت ارمنستان واگذاری این روستاها را به دلیل مسائل مرزی مطرح می‌کند ولی اگر هم دلیلش این باشد، ابتدا می‌بایست مکانیسمی ایجاد می‌شد که مذاکرات براساس نقشه‌ها پیش می‌رفت و بعدها این مناطق مبادله یا واگذار می‌شد اما متأسفانه اینها بدون تشکیل کمیسیون مربوط به مسائل مرزی اقدام به واگذاری سرزمین کردند.
در همین لحظه که من با شما مصاحبه می‌کنم، هم‌وطنان من در سراسر ارمنستان و به‌خصوص در منطقه تاووش اعتراضات گسترده‌ای را برگزار می‌کنند و چند روز می‌شود که مردم جاده‌های مهم استان تاووش را مسدود کرده و اجازه عبور و مرور نمی‌دهند تا از این طریق اعتراض خود را نشان دهند.
ارمنستان در یک شرایط جنگی به سر می برد. دلیل واگذاری این روستا ها چه بوده؟ آیا واگذاری این ۴ روستا یک تاکتیک سیاسی یا نظامی بوده؟
دولت کنونی ارمنستان طی ۳ سال گذشته به‌خصوص بعد از جنگ ۲۰۲۰ همواره در تقابل با خواسته‌های آذربایجان از موضع ضعف وارد شده است و هرچه آذربایجان خواسته در اختیارش گذاشته و واگذاری این ۴ روستا هم در همان راستا تعریف می‌شود. زمانی که در مجلس از آنها سؤال می‌کنیم که آیا واگذاری این روستاها در ازای خروج آذربایجان از سرزمین‌هایی است که در جنگ ۲۰۲۰ اشغال کرده یا اینکه این اقدام باعث انعقاد قرارداد صلح خواهد شد، جواب می‌دهند که چیزی را نمی‌توانیم تضمین کنیم!
اپوزسیون مجلس تا چه میزان می‌تواند دولت را برای اقداماتی که می‌کند بازخواست کند و تحت فشار قرار دهد؟ و اینکه بعد از واگذاری این ۴ روستا، آیا این احتمال وجود دارد که سرزمین بیشتری به آذربایجان واگذار شود؟
باید بگویم که این دولت در جنگ ۲۰۲۰ شکست خورد و این یک عرف بین‌المللی است که دولتی که در جنگ شکست می‌خورد، نمی‌تواند به کارش ادامه دهد. این دولت هم با این قاعده باید استعفا می‌داد؛ چون یک دولت شکست‌خورده به هیچ عنوان نمی‌تواند با طرف مقابلش با موضع برابر مذاکره کند و دلیل ضعف دولت ارمنستان در مقابل خواسته‌های آذربایجان نیز همین مسأله است. ما به عنوان نمایندگان اپوزسیون در مجلس بارها درباره این مسأله صحبت کرده‌ایم اما متأسفانه هیچ‌گاه به نتیجه نرسیده‌ایم؛ چون ما در پارلمان اقلیت هستیم و رأی کافی نداریم به همین منظور علاوه بر فعالیت در داخل مجلس، با حضور در میان مردم سعی می‌کنیم اقدام به روشنگری کنیم.
آذربایجان نزدیک به دو سال است که درباره چیزی به نام فرمت ۴+۴ صحبت می‌کند که مرحله اول آن واگذاری این ۴ روستا بود و بعد از آن‌هم چشم به ۴ منطقه دیگر دوخته است.
تکلیف کُریدور «زَنگِزور» چه خواهد شد و دولت ارمنستان و اپوزیسون مجلس چه سیاستی را دنبال خواهند کرد؟ با توجه به صحبت‌های اخیر رئیس‌جمهور آذربایجان که گفته بود به زور هم که شده، این کُریدور را به دست خواهیم آورد…
در توافقنامه ۹ نوامبر ۲۰۲۰ که پس از جنگ منعقد شد، آمده است که جاده‌های مواصلاتی در منطقه باید بازگشایی شود، در آنجا هیچ اشاره‌ای به کُریدور زَنگِزور نشده است و رئیس‌جمهور آذربایجان اعتراف کرده است که کُریدور زَنگِزور واژه‌ای بوده که بعد از توافق ۹ نوامبر خودش وارد ادبیات سیاسی آذربایجان کرده است. اما با توجه به رفتاری که دولت کنونی ارمنستان دارد شک دارم اگر بحثی در این زمینه هم مطرح شود، دولت بخواهد مانع خواسته‌های آذربایجان شود ولی با این حال دولت ارمنستان اعلام کرده است که به هیچ عنوان تن به کُریدور زَنگِزور نخواهد داد.
با توجه به فرمایشات رهبر جمهوری اسلامی ایران درباره اهمیت حفظ مرزهای سیاسی منطقه، تصور می کنید اگر شرایط ژئوپلتیک منطقه تغییر کند واکنش ایران چه خواهد بود؟
من مطمئن هستم که موضع ایران هیچ تغییری نخواهد کرد؛ چون این خط قرمز ایران به دلیل منافع ملی خود جمهوری اسلامی ایران است که مخالف تغییر مرزهای سیاسی منطقه است و البته این را هم باید بگویم که در جامعه ارمنستان اینگونه القاء شده که مسأله کُریدور زَنگِزور تنها به دلیل فشار ایران بوده که مسکوت باقی مانده است.
اگر مایلید درباره حضور مستشاران اروپایی در ارمنستان هم کمی توضیح دهید. یکی از دلایل اصلی که ارمنستانی‌ها تن به حضور نیروهای خارجی در کشورشان داده‌اند، موضوع حفظ تمامیت ارضیشان بوده ولی با وجود این نیروهای خارجی واگذاری این روستاها رخ داد. نقش نیروهای خارجی در ارمنستان چقدر توانسته به این کشور کمک کند؟
حضور ناظران اروپایی کمکی نکرده است. واگذاری این ۴ روستا عملاً نشان داد که این نیروهای خارجی کاری از دستشان برنمی آید و فراموش نکنیم که اینها تنها چیزی که در مرزها در دست دارند یک دفترچه، خودکار و یک دوربین است. اینها گزارش می نویسند و برای بروکسل ارسال می کنند و مشخص نیست که کارکرد این گزارش ها چیست. نباید فراموش کنیم که حضور این مستشاران در ارمنستان باعث نگرانی روسیه شریک استراتژیک ما و همچنین ایران کشور دوست و همسایه ما شده است.
درباره حضور و ناکارآمدی ناظران بین المللی در ارمنستان صحبت کردید. ما یک تجربه تلخی از حضور ناظران بین المللی در برنامه هسته‌ای خود در ایران داریم؛ جایی که ناظران بین المللی اطلاعات مربوط به برنامه هسته‌ای و دانشمندان ما را به سرویس های امنیتی خارجی دادند و باعث ترور آنها شدند. فکر نمی کنید چنین چیزی در ارمنستان هم اتفاق بیافتد؟
طبیعتاً حضور هرگونه نیروی خارجی در یک کشور می تواند باعث نگرانی باشد و متأسفانه در ماه‌های اخیر دولت جمهوری ارمنستان نیز یک‌سری اختیارات ویژه‌ای به این ناظران بین المللی داده است که ما در مجلس به این مسأله بسیار اعتراض کردیم ولی دولت مانند سایر موارد این اعتراض را نپذیرفت.
می توانید به بخشی از این اختیارات اشاره کنید؟
این یک سند ۲۱ صفحه‌ای است و می توانم بگویم که در حد یک دیپلمات که مصونیت دارد به آنها اختیارات داده شده است.
فکر می‌کنید با شرایط پیش رو، آینده ارمنستان چگونه خواهد بود؟
کشورهایی که رهبرانشان از طریق فشار کشورهای دیگر به قدرت می‌رسند تبدیل به عاملان آنها در آن کشور می‌شوند. مردم و جامعه ارمنستان امروز از این وضعیت راضی نیستند و هر طور شده باید دولتی ملی با آرمان‌های ملی روی کار بیاید و طبیعتاً دخالت کشورهای خارجی در ارمنستان نمی‌تواند پذیرفته شود.
خیلی متشکرم بابت وقتی که در اختیار ما قرار دادید. اگر در انتها نکته‌ای است که مایلید به آن اشاره کنید، بفرمایید…
من هم از فرصتی که برای این گفت‌وگو فراهم کردید تشکر می‌کنم و می‌خواهم بگویم که ایران همواره به عنوان یک کشور همسایه و دوست مورد توجه مردم ارمنستان قرار دارد و من به‌عنوان یک عضو جامعه سیاسی ارمنستان معتقدم پتانسیل های زیادی در حوزه‌های مختلف برای همکاری دو کشور وجود دارد که می‌تواند فعال شود.