به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا؛ پس از پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷، شاهد قطع شدن روابط دو کشور ایران و مصر بودیم. این اتفاق پس از آن رخ داد که انور سادات اولین رئیس یک کشور عربی از طرفین جنگ اعراب و اسرائیل، به صلح با اسرائیل و به رسمیت شناختن این رژیم اقدام کرد. این اقدام باعث ناراحتی شدید تهران شد و جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهای مدافع فلسطین، سیاست‌های سادات را به عنوان خیانت به جهان عرب و مسلمانان تلقی کرد.
قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور منجر به بروز تنش‌هایی شد که تا مدت‌ها ادامه داشت؛ تنش‌هایی همچون حمایت مصر از عراق در جنگ تحمیلی علیه ایران شد. مقامات ایران بارها انتقاداتی رادنسبت به مواضع مصر درباره فلسطین اعلام کردند.
با گذشت زمان، شرایط منطقه‌ای تغییر کرده است؛ ظهور تهدیدات جدید نظیر تروریسم افراطی، بحران‌های انسانی ناشی از جنگ‌های داخلی در کشورهای عربی مانند سوریه و یمن، نیازمندی کشورها برای همکاری بیشتر با یکدیگر را ایجاد کرده است. بر همین اساس، دو کشور تلاش‌هایی برای بازسازی روابط خود انجام داده‌اند.
به طور خلاصه، اگرچه قطع روابط بین ایران و مصر از سال ۱۳۵۷ تاکنون ادامه داشته اما شرایط منطقه‌ای جدید احتمالاً می‌تواند فضای مناسبی برای گفتگوهای دوباره ایجاد کند. نیاز مبرم کشورهای اسلامی به همکاری‌های بیشتر برای مقابله با چالش‌های مشترک در روند بازسازی ارتباطات دو کشور ایفا کند. امیدواری‌ها برای احیای روابط دیپلماتیک میان تهران و قاهره همچنان پابرجاست اما تحقق این امر نیازمند اراده سیاسی قوی از سوی هر دو طرف خواهد بود.
اولین نشانه‌ها برای بازگشت ارتباطات دیپلماتیک مربوط می‌شود به اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی که مذاکراتی غیررسمی میان نمایندگان هر دو طرف صورت گرفت اما ثمری نداشت. در سال ۲۰۰۵ وزیر امور خارجه وقت ایران پیشنهادهایی را مبنی بر عادی‌سازی روابط مطرح کرد اما واکنش مثبتی دریافت نشد.
در سال ۲۰۱۴ نیز تعدادی از مقامات ارشد هر دو کشور ملاقات‌هایی داشتند اما هیچ توافق رسمی در خصوص احیای روابط صورت نگرفت. با وجود اینکه برخی تحلیلگران معتقدند تمایل برای همکاری وجود دارد ولی هنوز موانع قابل توجهی وجود دارد.
از آغاز دهه دوم قرن بیست‌ویکم میلادی شاهد افزایش تبادل نظرهای رسانه‌ای میان کارشناسان سیاسی ایرانی و مصری بوده‌ایم که نشان‌دهنده وجود اراده جدی‌تر جهت بررسی وضعیت موجود است. برخی کارشناسان بر این باورند که حل اختلافات موجود میان جمهوری اسلامی ایران با دیگر کشورهای خاورمیانه نیز می‌تواند زمینه ساز نزدیکی بیشتر میان تهران و قاهره باشد.
در سال ۲۰۲۱، برخی مقامات ایرانی اعلام کردند که علاقه‌مند به بهبود روابط با مصر هستند و همچنین چندین بار به لزوم همکاری در زمینه‌های مختلف از جمله امنیت منطقه‌ای و مبارزه با تروریسم اشاره شده است. این تحولات نشان‌دهنده تغییر رویکردها نسبت به گذشته است؛ آنچه که ممکن است فرصتی برای بازسازی روابط دیپلماتیک ایران و مصر در آینده نزدیک فراهم کند.
به طور خلاصه، اگرچه قطع روابط بین ایران و مصر از سال ۱۳۵۷ تاکنون ادامه داشته اما شرایط منطقه‌ای جدید احتمالاً می‌تواند فضای مناسبی برای گفتگوهای دوباره ایجاد کند. نیاز مبرم کشورهای اسلامی به همکاری‌های بیشتر برای مقابله با چالش‌های مشترک در روند بازسازی ارتباطات دو کشور ایفا کند. امیدواری‌ها برای احیای روابط دیپلماتیک میان تهران و قاهره همچنان پابرجاست اما تحقق این امر نیازمند اراده سیاسی قوی از سوی هر دو طرف خواهد بود.
مسعود پزشکیان رئیس جمهور کشورمان تا چند روز دیگر در نشست سران گروه هشت کشور اسلامی در حال توسعه با نام اختصاری گروه D۸ به قاهره سفر می کند. این مساله بهانه ای شد تا با «عبدالامیر نبوی» کارشناس مسائل مصر گفت و گو کنیم. نبوی معتقد است که پس از پایان جنگ با عراق در سال ۱۳۶۷، ایران همواره به برقراری روابط با مصر توجه داشته و دولت‌های مختلف اقداماتی را برای بهبود این روابط انجام داده‌اند. آغاز این روند به دوران هاشمی رفسنجانی و افتتاح دفاتر حفاظت منافع بازمی‌گردد. با این حال، ایجاد روابط معنادار میان دو کشور مستلزم توجه به عوامل مختلف است.
وی در ادامه می گوید که مصر درخصوص گسترش روباط خود با ایران، نگران تأثیر آن بر ارتباطاتش با کشورهای عربی و غربی، از جمله ایالات متحده و اسرائیل است گرچه تحولات اخیر در منطقه تأثیر مثبتی بر روابط میان دو کشور گذاشته است. تحولاتی مانند بهبود روابط میان ایران و عربستان.
متن کامل این گفت و گو در ادامه آمده است:
مسعود پزشکیان رئیس جمهور کشورمان قرار است طی روزهای آتی برای شرکت در اجلاس D۸ به قاهر سفر کند. مساله توسعه روابط میان دو کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برقراری رابطه با مصر بعد از اتمام جنگ با عراق در سال ۱۳۶۷، همواره مورد توجه ایران قرار داشته است و در تمامی این دوره طولانی، دولت‌های مختلف کشورمان فعالیت‌ها و اقدامات گوناگونی برای بهبود و ارتقا روابط با مصر انجام داده‌اند. از زمان مرحوم هاشمی رفسنجانی که افتتاح دفاتر حفاظت منافع طرفین به ثمر رسید، دیدارهایی توسط رئسای جمهور ایران و مصر صورت گرفته است.
بهبود و ارتقا روابط با مصر فعالیت و برنامه درستی است که همه دولت‌ها به آن توجه داشته‌اند و به نظر می‌رسد دولت دکتر پزشکیان هم به این مهم توجه دارد.
اما نکته مهم این است که بهبود روابط با مصر به تنهایی امکان پذیر نیست. شکی نیست که ایران یک کشور مهم منطقه‌ای است اما با توجه به قطع روابط میان دو کشور برای دوره‌ای طولانی، ایجاد تغییرات مهم منطقه‌ای و بین المللی و همچنین نوع سیاست خارجی و سیاست‌های امنیتی مصر، بهبود روابط با قاهره به صورت موردی امکان‌پذیر نیست.
پس در بهترین حالت شاهد بهبود تدریجی و با سرعت کم روابط میان دو کشور خواهیم بود. اما برای اینکه این روابط به یک سطح قابل قبول و چشمگیری برسد، ایران باید متغیرهای دیگری را هم مورد توجه قرار بدهد و بی توجهی به این متغیرها نخواهد گذاشت که روابط به سطح معناداری ارتقا پیدا کند.
اولین متغیر این است که مصر به رابطه با ایران به صورت موردی نگاه نمی‌کند بلکه در یک بستر کلان تر به آن توجه می کند. مصر در مساله رابطه با ایران وضعیت روابط کشورمان با تمامی کشورهای عربی منطقه را نیز در نظر می‌گیرد.
لذا مصر حساسیت‌ها و نگرانی‌های کشورهایی مانند عربستان، امارات، بحرین، کویت و قطر را لحاظ می‌کند. متغیر دوم موضوع روابط و نزدیکی مصر با اروپا و ایالات متحده و همچنین پیمان کمپ دیوید و روابط سیاسی مهم‌اش با اسرائیل است. مصر اجازه نخواهد داد که روابط‌اش با هیچ کشوری به ارتباطات راهبردی او با ایالات متحده، اتحادیه اروپا و اسرائیل خدشه ای وارد کند.
به تاثیر ارتباط راهبردی میان مصر با اروپا، آمریکا و اسرائیل اشاره کردید. از طرفی دیگر طی سالهای گذشته کشورهای چین و روسیه روابط نزدیکی با مصر ایجاد کرده‌اند، همچنین شاهد بهبود روابط میان ایران و عربستان بوده‌ایم. آیا این عوامل نمی‌تواند بر توسعه روابط میان دو کشور ایران و مصر تاثیر بگذارد؟
بهبود روابط میان ایران عربستان تاثیر خود را در روابط تهران-قاهره گذاشته است، یعنی همین که تا حدودی روابط میان دو کشور بهتر شده بخشی از آن ناشی از سیاست‌های رسمی ایران برای بهبود روابط با پایتخت‌های کشورهای عربی بوده است. این نکته مهمی است اما در یک دهه اخیر با توجه به تحولات عمیق منطقه‌ای و بین المللی، مصر سعی کرده موازنه سازی های جدیدی را انجام بده و به همین خاطر ارتقا روابط با چین و روسیه را در دستور کار قرار داده است.
مصر سعی کرده کارت‌های بازی خود رو افزایش دهد اما مسئله این است که بهبود روابط با روسیه، چین و یا هر کشور دیگری خیلی ارتباطی با رابط‌اش با ایران پیدا نمی‌کند. ایران اگر به دنبال این باشد که از نفوذ چین و روسیه در مصر به نفع خود استفاده کند، بعید است به موفقیتی دست پیدا کند.
ایران باید به فکر بهبود روابط با کشورهای عربی باشد که به نظر می‌رسد این سیاست به طور جدی در حال پیگیری است. نکته بعد این است که ایران هم باید به موازنه سازی‌های جدید رو بیاورد. سیاست نگاه به شرق ایران طی سالهای اخیر هیچ ثمره و نتیجه مثبت و مفیدی برای آن نداشته است و به نظر می‌رسد بهبود روابط ایران با سایر کشورهای دنیا باید تبدیل به یک سیاست مستمر، پایدار و همه جانبه شود.