آیا غنا در تلاوت قرآن جایز است؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در سومین روز از نوزدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان قرآن کریم، که به مدت سه روز در حسینیه الزهرا(س) مجتمع امام خمینی(ره) به همت شورای عالی قرآن برگزار می‌شود، امروز جمعه 9 آذر، برخی از اساتید، قاریان، حافظان و فعالان قرآنی به طرح دغدغه‌ها و دیدگاه‌های خود پرداختند.

حجت‌الاسلام محمدصادق یوسفی مقدم، محمدحسین سعیدیان و حمید ایماندار مقاله‌ای با عنوان «مفهوم‌شناسی غنا در فقه اسلامی و بررسی آن در تلاوت قرآن کریم» در این نشست تخصصی ارائه دادند.

این مقاله به موضوعاتی همچون تعریف غنا در فقه، بررسی آراء فقهای مسلمان در خصوص غنا و انواع آن، و شاخصه‌ها و معیارهای تلاوت مقبول در قرآن و روایات پرداخته است.

تأثیر قرائت قرآن با صدای زیبا بر درک مفاهیم

حجت‌الاسلام محمدصادق یوسفی مقدم، رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، در سخنان خود به این نکته اشاره کرد که قرائت قرآن کریم به دلیل اعجاز در فصاحت، مفاهیم و نظام موسیقائی طبیعی، اگر با صدای موزون و زیبا همراه شود، تأثیر شگرفی در انبساط خاطر انسان و تعمیق مفاهیم قرآن دارد.

او تصریح کرد: قرائت قرآن کریم با صدای زیبا می‌تواند در ارتقاء فهم قرآن و لذت بردن از مفاهیم آن بسیار مؤثر باشد.

یوسفی مقدم با استناد به روایات اسلامی در خصوص اهمیت زیباسازی صدا در قرائت قرآن گفت: روایات زیادی در این زمینه وجود دارد. برای مثال در حدیثی از امام باقر(ع) آمده است: «و رجّع بالقرآن صوتک، فإنّ الله عزّ و جلّ یحبّ الصوت الحسن یرجّع فیه ترجیعاً» این حدیث به زیبایی صدای انسان در قرائت قرآن اشاره دارد و بر اهمیت تحریر و رجّع در صدا تأکید می‌کند.

او همچنین به این نکته اشاره کرد که بسیاری از فقها به استحباب قرائت قرآن با صدای زیبا و تحریر در تلاوت فتوا داده‌اند و اضافه کرد: هرچند، تأکید شده است که این قرائت نباید به غنا و یا غنای مضلّ تبدیل شود، چرا که غنا در برخی مواقع می‌تواند باعث سلب بردباری و کاهش درک انسان از مفاهیم قرآن شود.

نکات کلیدی از نشست تخصصی استادان و قاریان قرآن

استاد حوزه علمیه در بخش دیگری از سخنان خود به تعریف غنا پرداخت و گفت: غنا به معنای صدای با معنا، نیکو، دارای ترجیع و طرب‌آوری است که می‌تواند تأثیر زیادی بر روان انسان بگذارد. اما در برخی موارد غنای طرب‌آور ممکن است به سلب بردباری و کاهش درک انسان از مفاهیم قرآن منجر شود.

او در ادامه به دیدگاه‌های مختلف فقها در خصوص حرمت غنا اشاره کرد و اظهار داشت: فقهای مختلف در این زمینه نظرات متفاوتی دارند. برخی از فقها به‌طور ذاتی غنا را حرام می‌دانند، در حالی که برخی دیگر این حرمت را ناشی از ترکیب آن با سایر محرمات می‌دانند.

یوسفی مقدم در خصوص جواز یا عدم جواز قرائت غنائی نیز گفت: برخی از روایات بر حرمت قرائت غنائی تأکید دارند. به‌عنوان مثال حدیثی از حضرت رسول(ص) آمده است که می‌فرمایند: »إِنِّی أَخَافُ عَلَیْكُمُ اسْتِخْفَافاً بِالدِّینِ وَ بَیْعَ الْحُكْمِ وَ قَطِیعَةَ الرَّحِمِ وَ أَنْ تَتَّخِذُوا الْقُرْآنَ مَزَامِیرَ» در مقابل، برخی نیز تغنّی به قرآن را جایز دانسته‌اند، همان‌طور که در صحیح بخاری آمده است: «لیس منّا من لم یتغنّ بالقرآن».

رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در ادامه به دیدگاه‌های برخی فقها که با جواز غنا در قرائت مخالف هستند نیز اشاره کرد و گفت: برخی از فقها مانند مرتضی انصاری، جواز تغنّی به قرآن را با روایات مخالف دانسته و آن را غیرمجاز می‌دانند.

یوسفی مقدم در خصوص تعریف غنای مجاز به نقل از برخی دیگر از فقها اظهار داشت: غنای مجاز در قرائت قرآن به معنای خواندن قرآن با لحن و آهنگ‌های متناسب با شأن قدسی قرآن است، به‌گونه‌ای که هیچ‌گونه خللی در تجوید و قواعد قرائت ایجاد نشود.

دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای در خصوص غنا و معیارهای تشخیص آن

رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در ادامه به دیدگاه آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در خصوص غنا اشاره کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب غنا را به دو دسته تقسیم کرده‌اند: «لهویِ مضلّ عن سبیل الله و حرام» و «لهوی غیرمضلّ و حلال». بنا بر این تعریف، لهو غیر مضلّی که مصیبت زده و نگران را‌، با آواز یا با تماشای فیلمی، سرگرم و از ناراحتی غافل ‌کند، حرام نیست.

او در این باره توضیح داد: در دیدگاه ایشان، شرایط و مناسبات در تشخیص غنای مضلّ تأثیر زیادی دارد. به‌طور مثال اگر کسی در یک مجلس دینی غزلی از حافظ بخواند، غنا لهوی مضلّ نخواهد بود، اما همان غزل در مجلس فسق ممکن است به عنوان غنای لهوی مضلّ شناخته شود.

یوسفی مقدم در ادامه با اشاره به تشخیص مصداق غنای حرام گفت: امام خامنه‌ای معیار تشخیص غنای حرام را عرف عمومی می‌دانند و اگر عرف، نوعی از موسیقی یا خوانندگی را به عنوان لهو مضلّ شناسایی کند، آن غنا حرام خواهد بود. همچنین ایشان با تقسیم «إضلال عن سبیل الله» به «إضلال در عقیده» و «إضلال در عمل» تأکید دارند که سرگرمی به ملاهی مضلّ می‌تواند عقاید انسان را تغییر دهد و او را از عمل به تکالیف دینی منحرف کند.

این محقق قرآنی در پایان سخنان خود بر لزوم ترک تلاوتی که با حرمت قرآن منافات دارد تأکید کرد و گفت: قاری قرآن باید از قرائتی که با حرمت قرآن منافات دارد، پرهیز کند. پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: «الْقُرْآنُ أَفْضَلُ مِنْ کلِّ شَی‏ءٍ دُونَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ وَقَّرَ الْقُرْآنَ فَقَدْ وَقَّرَ اللَّهَ وَ مَنْ لَمْ یوَقِّرِ الْقُرْآنَ فَقَدِ اسْتَخَفَّ بِحُرْمَةِ اللَّهِ.»

استاد حوزه علمیه همچنین تأکید کرد: قاری باید برای درک معارف قرآن و انتقال آن به دیگران، موانع درونی و ظاهری فهم قرآن را از خود دور کند و در این مسیر، موازین شرعی و نظر فقها را رعایت کند.

به گفته او، قرائت قرآن باید با هدف درک و فهم معارف الهی و در راستای کسب رضای خداوند باشد تا ثواب آن برابر با پاداشی باشد که به فرشتگان و پیامبران عطا می‌شود.

یوسفی مقدم در پایان خاطرنشان کرد: به طور کلی، قاری باید تنها برای کسب رضای خدا و درک معارف قرآن تلاوت کند. در این صورت ثوابی که به او داده می‌شود برابر است با ثوابی که به فرشتگان، پیامبران و رسولان اعطا می‌شود.

انتهای پیام/