چالش‌های حکمرانی و فناوری در کشاورزی و غذا؛ از ضعف تا ضرورت تحول بنیادین

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمدرضا مخبردزفولی در این نشست بیان کرد: یکی از مشکلات اصلی، پایین بودن ضریب نفوذ علم و فناوری در بخش کشاورزی و غذاست. در حالی که برخی نقاط خاص کشور به دلیل تمرکز مراکز دانشگاهی، ضریب نفوذ بالاتری دارند (گاهی تا ۳۰ درصد)، میانگین کشوری این شاخص همچنان پایین و کمتر از ۲۰ درصد است. این نشان‌دهنده آن است که هنوز بیش از ۸۰ درصد بخش کشاورزی کشور از دانش و فناوری‌های نوین بهره‌مند نشده است.

وی ادامه داد: این ضعف در حوزه‌های متعددی از جمله تولید، بهره‌وری منابع، صرفه‌جویی در مصرف آب، نگهداری و جلوگیری از فرسایش خاک و استفاده از تکنولوژی‌های مدرن نمایان است. برای مثال، در زمینه تولید شیر، از مجموع ۷ میلیون رأس گاو در کشور، تنها یک میلیون رأس گاو صنعتی و پرتولید وجود دارد که ۱۰ میلیون تن از مجموع ۱۲ میلیون تن شیر تولیدی را تأمین می‌کنند. این در حالی است که ۶ میلیون رأس گاو بومی کشور تنها ۲ میلیون تن شیر تولید می‌کنند.

رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: این تفاوت به وضوح نشان می‌دهد که بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته، از انتخاب اسپرم‌های اصلاح‌شده تا روش‌های مدرن پرورش دام، تأثیر چشمگیری بر بهره‌وری دارد. فناوری‌های پیشرفته جهانی در این حوزه، نظیر روش‌های بهینه باروری و تولید شیر پاک، در کشور‌های توسعه‌یافته به کار گرفته شده‌اند، اما هنوز در ایران به‌صورت گسترده وارد نشده‌اند.

دکتر مخبر دزفولی ادامه داد: این وضعیت تأکید بر ضرورت تدوین نقشه راهی برای دستیابی به مرجعیت علمی و فناوری در بخش کشاورزی و غذا دارد. توسعه دانش‌بنیان این بخش، افزایش بهره‌وری و استفاده بهینه از منابع طبیعی را به دنبال خواهد داشت.

چالش‌های آبیاری هوشمند و مقاومت در برابر فناوری‌های نوین در کشاورزی ایران

وی عنون کرد: در حالی که ایران با واردات میلیارد‌ها دلار محصولات کشاورزی مواجه است، برخی کارشناسان بر این باورند که اگر نصف این مبلغ به کشاورزان داخلی اختصاص یابد، می‌تواند تحولی بزرگ در بخش کشاورزی کشور ایجاد کند. طبق گفته‌های متخصصان، یکی از مهم‌ترین موانع پیش‌رو در بهبود وضعیت کشاورزی ایران، عدم پذیرش فناوری‌های نوین مانند آبیاری زیرسطحی هوشمند است که به رغم معرفی آن سه تا چهار سال پیش، هنوز مقاومت‌هایی در برابر پذیرش این فناوری وجود دارد.

رئیس فرهنگستان علوم گفت: آبیاری زیرسطحی به‌عنوان یک راهکار هوشمند و کارآمد در مصرف آب کشاورزی معرفی شده است. این سیستم با استفاده از پلیمر‌هایی که در نزدیکی ریشه گیاه زیر خاک نصب می‌شود، مصرف آب را به شدت کاهش می‌دهد و در عین حال، عملکرد بهتری در تولید محصولات کشاورزی ارائه می‌دهد. با این حال، یکی از مشکلات اصلی پذیرش این فناوری، هزینه بالای سرمایه‌گذاری اولیه است. در این زمینه، برخی از کشاورزان، مانند کشاورزانی در خراسان شمالی، معتقدند که نصب این سیستم هزینه‌بر است، اما بر این باورند که در درازمدت، این سرمایه‌گذاری می‌تواند به بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها منجر شود.

دکتر مخبردزفولی اضافه کرد: یکی از نکات جالب توجه، تولید این فناوری توسط نخبگان و متخصصان ایرانی است که با استفاده از خلاقیت خود توانسته‌اند سیستمی هوشمند طراحی کنند که به‌طور مؤثر در زیر خاک عمل می‌کند و به ریشه گیاهان آسیب نمی‌زند. این سیستم به‌طور خاص می‌تواند محصولات کشاورزی را سالم، پاک و بهداشتی نگه دارد.

رئیس فرهنگستان علوم ادامه داد: به گفته کارشناسان، پذیرش فناوری‌های نوین در کشاورزی نه تنها می‌تواند موجب افزایش تولید و بهره‌وری در این بخش شود، بلکه به کاهش وابستگی کشور به واردات و بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان داخلی نیز کمک خواهد کرد.

چالش‌ها و راهکار‌های بهبود وضعیت تولید و مصرف غذا در ایران

وی گفت: در گذشته، اختلافات بین ترکیه و روسیه موجب شد که بازار ایران برای برخی محصولات کشاورزی به‌ویژه مرغ، به‌طور موقت از دست برود. این مسأله باعث شد که ایران به‌طور موقت نتواند در این بازار رقابت کند، اما در نهایت با معرفی و استفاده از روش‌های نوین تولید، توانست به افزایش مصرف و بهبود کیفیت محصولات خود دست یابد. به‌عنوان مثال، استفاده از روش‌های علمی و بهداشتی در تولید مرغ، نه تنها به افزایش مصرف آن کمک کرد، بلکه به کاهش خطرات بیماری‌ها و بهبود رشد آن نیز منجر شد.

دکتر مخبر دزفولی بیان کرد: در حال حاضر، تولید شیر در ایران به‌ویژه در مقایسه با کشور‌هایی مانند پاکستان، با استاندارد‌های جهانی همخوانی ندارد و بسیاری از آلودگی‌ها و مشکلات بهداشتی در سطح کشور وجود دارد. این مشکلات عمدتاً به نحوه مدیریت و حکمرانی در بخش تولید و فرآوری مواد غذایی برمی‌گردد. متأسفانه سیستم موجود در این بخش، به‌ویژه در زمینه مدیریت مزرعه‌ها، دارای نقاط ضعف زیادی است که موجب می‌شود برخی از تولیدکنندگان داخلی ترجیح دهند محصولات خود را به خارجی‌ها بفروشند که خود از این محصولات استفاده کنند.

رئیس فرهنگستان علوم ادامه داد: در زمینه آموزش و پژوهش، کشور ما هنوز با کمبود رشته‌های جدید و تخصصی در حوزه کشاورزی و فناوری‌های غذایی روبه‌رو است. به‌رغم تلاش‌های فراوان اساتیدی در دانشگاه تهران برای به‌روز کردن رشته‌ها و توسعه فناوری‌های نوین، همچنان از معرفی رشته‌های جدید که در دنیا وجود دارد، غفلت شده است. این در حالی است که بسیاری از رشته‌ها و فناوری‌های جدید می‌توانند به بهبود وضعیت کشاورزی و تولید غذا در کشور کمک کنند، اما ما هنوز با ترس از تغییرات و پذیرش این تحولات مواجه هستیم.

وی اضافه کرد: به‌طور کلی، برای بهبود وضعیت تولید و مصرف غذا در کشور، باید بر افزایش کیفیت آموزش، پذیرش فناوری‌های نوین و اصلاح سیستم‌های حکمرانی در بخش کشاورزی و تولید غذا تمرکز کنیم تا بتوانیم به تولید پایدار و رقابت‌پذیر دست یابیم.

چالش‌ها و راهکار‌های دستیابی به مرجعیت علمی و امنیت غذایی در ایران

سیدمحمدعلی ابراهیم‌زاده موسوی، رئیس دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در گزارشی درباره امنیت غذایی و مرجعیت علمی با تاکید بر اهمیت توجه به سهم ایران در تجارت جهانی محصولات کشاورزی اظهار کرد: اگرچه ایران در تولید محصولات کشاورزی مانند مرکبات سهم قابل توجهی دارد، اما سهم ما از تجارت جهانی این محصولات همچنان بسیار پایین است. برای مثال، با وجود تولید بالا، ایران در سطح جهانی نتوانسته به مرجعیت در تجارت محصولات کشاورزی دست یابد. حتی در زمینه‌هایی مانند زعفران، که تولیدات ایرانی به کشور‌های حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود، سهم ما در بازار جهانی کم است.

وی ادامه داد: بنابراین، مرجعیت و امنیت غذایی باید در کنار هم مورد توجه قرار گیرد. مرجعیت علمی در این زمینه به معنای پذیرش و تأثیرگذاری در علوم و فناوری‌های جهانی است. ایران باید بتواند نه‌تن‌ها در زمینه تولید، بلکه در انتقال دانش و فناوری‌های نوین کشاورزی و صنایع تبدیلی نقش‌آفرینی کند. این امر نیازمند پذیرش و ارتقاء آداب و استاندارد‌های جهانی در زمینه تولید و مصرف است.

رئیس دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران گفت: برای دستیابی به مرجعیت علمی، باید از محدودیت‌های آموزشی و ساختار‌های قدیمی عبور کنیم. آموزش باید متناسب با نیاز‌های روز کشور و تغییرات جهانی طراحی شود. در حالی که در گذشته به مشکلات صنفی و تعصبات داخلی توجه بیشتری می‌شد، امروز نیاز است که آموزش‌ها و دوره‌های جدید در حوزه کشاورزی و فناوری‌های نوین در کشور راه‌اندازی شوند. کشور‌هایی که در زمینه مرجعیت علمی موفق بوده‌اند، انعطاف‌پذیری آموزشی را در اولویت قرار داده‌اند و این یکی از راه‌های اصلی برای دستیابی به مرجعیت است.

دکتر ابراهیم‌زاده موسوی بر لزوم تغییر در سیاست‌های اقتصادی تأکید کرد و ادامه داد: کشور باید از سیاست‌های واردات‌محور به سمت صادرات‌محور حرکت کند. تغییر در قوانین صادرات و حمایت از تولیدات داخلی می‌تواند در این راستا کمک کند. همچنین، استفاده از فناوری‌های مدرن مانند سیستم‌های دیجیتال برای تحلیل مواد غذایی و بهره‌برداری بهینه از منابع، باید در دستور کار قرار گیرد.

برای رسیدن به مرجعیت، باید توجه ویژه‌ای به تقویت سیستم‌های آموزشی، انعطاف‌پذیری در دوره‌های آموزشی، و تغییر در سیاست‌های اقتصادی کشور داشته باشیم تا بتوانیم نقش خود را در سطح جهانی ایفا کنیم.

امنیت غذایی در برنامه هفتم توسعه؛ تمرکز بر دانش‌بنیان شدن تولید و مدیریت زنجیره ارزش

وی عنوان کرد: امنیت غذایی یکی از اولویت‌های کلیدی برنامه هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است. این برنامه با تأکید بر مدیریت زنجیره ارزش و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانش‌بنیان، به دنبال تحقق اهدافی همچون افزایش بهره‌وری، کاهش وابستگی به واردات و تقویت تولید داخلی است.

دکتر ابراهیم‌زاده موسوی تاکید کرد: بر اساس این برنامه، نگاه دانش‌بنیان به زنجیره ارزش غذایی می‌تواند با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، نه‌تن‌ها کیفیت و کمیت تولید مواد غذایی را بهبود بخشد، بلکه زمینه کاهش اتلاف منابع و افزایش رقابت‌پذیری ایران در بازار‌های جهانی را فراهم کند.

رئیس دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران بیان کرد: ایران با تولید ۱.۵ درصد از غذای جهان، سهم بالایی در تولید دارد، اما ارزش افزوده مواد غذایی تولیدی در کشور پایین‌تر از میانگین جهانی است. در حالی که میانگین جهانی ارزش افزوده برای هر تن مواد غذایی ۲۰۰۰ دلار است، این رقم در کشور‌های رقیب همچون ترکیه ۲۲۰۰ دلار و در فرانسه ۲۸۰۰ دلار برآورد شده است.

وی ادامه داد: تأکید برنامه هفتم توسعه بر توسعه پایدار و خودکفایی غذایی، نشان‌دهنده عزم دولت برای ارتقای جایگاه کشور در امنیت غذایی و ارزش افزوده جهانی است.

قانعی: نفوذ علم و فناوری در بخش کشاورزی نیازمند تغییرات اساسی است

مصطفی قانعی، عضو فرهنگستان علوم پزشکی، در سخنانی درباره چالش‌های نفوذ علم و فناوری در بخش کشاورزی اظهار داشت: یکی از سخت‌ترین بخش‌ها برای نفوذ علم و فناوری، بخش کشاورزی است. در این حوزه، کار بسیار پیچیده و طاقت‌فرسا است و به هیچ وجه ساده نمی‌توانیم فناوری‌ها را وارد این عرصه کنیم. در حالی که در برخی بخش‌ها شاهد پیشرفت‌های علمی و فناوری هستیم، اما این دستاورد‌ها هنوز به طور کامل در کشاورزی کشور نفوذ نکرده‌اند.

وی به ناتوانی در تنظیم و تصمیم‌گیری صحیح در این بخش اشاره کرد و افزود: در صنعت، با استفاده از قانون جهش تولید دانش‌بنیان، شاهد پیشرفت‌هایی بودیم، اما در کشاورزی، هیچ قانون یا برنامه‌ریزی مناسب برای ورود فناوری‌های نوین وجود ندارد. به طور مثال، در بخش کشاورزی هیچ ابزاری برای نفوذ فناوری‌ها وجود ندارد و حتی وقتی به مجلس، سازمان برنامه یا دیگر نهاد‌ها می‌رویم، نتایج مطلوبی حاصل نمی‌شود.

دکتر قانعی ادامه داد: بهترین مدل برای پیشبرد این امر، برنامه‌ریزی دقیق و نفوذ فناوری‌ها در تمامی بخش‌ها است. برای مثال، سال‌ها پیش وقتی صحبت از تولید واکسن‌های نوین می‌شد، چالش‌های زیادی در زمینه ترکیب مواد و استفاده از این فناوری‌ها وجود داشت. این مشکلات در کشاورزی هم مشابه است؛ مشکل اصلی ما این است که برای استفاده از علم، ابتدا باید زیرساخت‌های لازم را برای پذیرش و تنظیم آن فراهم کنیم.

وی با اشاره به مقاومت‌ها و مشکلات موجود در این مسیر تصریح کرد: ما نمی‌توانیم علم را تنها از طریق تبلیغات و آمار‌های کلی ترویج کنیم. ابتدا باید تقاضا، پذیرش و زیرساخت‌های مناسب را ایجاد کرده و سپس به توسعه علم و فناوری در این بخش پرداخته شود. متأسفانه تا به امروز، ابزار‌های لازم برای این کار در دسترس نبوده و همین امر باعث شده که کشاورزان و بخش‌های مختلف این حوزه نتوانند از فناوری‌های نوین بهره‌برداری کنند.

دکتر قانعی به اهمیت تغییر رویکرد در آموزش‌های کشاورزی نیز اشاره کرد و گفت: در پزشکی، ما با استفاده از روش‌های آموزشی نوین مانند فیلم‌های آموزشی و شبیه‌سازی‌ها، توانسته‌ایم به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یابیم. اما در کشاورزی، این روش‌ها به طور گسترده مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

وی در پایان تأکید کرد: برای پیشرفت در بخش کشاورزی، لازم است که آموزش‌ها، پژوهش‌ها و فناوری‌های نوین به‌طور جدی وارد این بخش شوند. اگر این تغییرات به‌درستی اعمال شوند، می‌توانیم در آینده شاهد تحولی بزرگ در کشاورزی کشور و در نهایت افزایش قدرت صادراتی محصولات کشاورزی ایران باشیم.

دهقانی: امنیت غذایی و نفوذ علم و فناوری در بخش کشاورزی ضروری است

دهقانی، استاد دانشگاه، در سخنانی درباره چالش‌های بخش کشاورزی و اهمیت امنیت غذایی گفت: یکی از مسائلی که می‌تواند تأثیر زیادی بر پیشرفت کشور داشته باشد، ایجاد امنیت در بخش‌های مختلف است. این امنیت شامل امنیت غذایی و اقتصادی نیز می‌شود که در نهایت به تأمین شرایط مناسب برای رشد و توسعه کمک خواهد کرد.

وی ادامه داد: در حالی که بسیاری از کشور‌ها مانند ایالات متحده در اختیار داشتن زمین‌های وسیع‌تر برای استفاده از فناوری‌های نوین را دارند، ایران با مشکلاتی در این زمینه روبه‌رو است. به عنوان مثال، در حالی که در برخی کشور‌های دیگر، زمین‌های کشاورزی به مساحت‌های چند صد هکتاری در اختیار قرار دارد، در ایران زمین‌های کشاورزی به طور متوسط کمتر از پنج هکتار است. این تفاوت در مقیاس زمین، مانعی جدی در مسیر استفاده از فناوری‌های پیشرفته در کشاورزی است.

دکتر دهقانی در ادامه به وضعیت دامداری در کشور اشاره کرد و گفت: بسیاری از دامداران در ایران با مشکلاتی مواجه هستند که باعث می‌شود نتوانند از دانش و فناوری‌های نوین در دامداری استفاده کنند. این موضوع، هم در زمینه بهره‌وری و هم در زمینه اقتصادی، مشکلات زیادی را ایجاد کرده است.

وی همچنین به لزوم ارتباط بیشتر بین دانشگاه‌ها و بخش‌های مختلف کشور اشاره کرد و افزود: برای حل این مشکلات، لازم است که ارتباطات علمی و فناوری در سطح بین‌المللی تقویت شود. دانشگاه‌ها می‌توانند از طریق ارتباط با مراکز علمی و دانشگاه‌های معتبر جهانی، به انتقال دانش و فناوری به بخش کشاورزی و دامداری کشور کمک کنند. در این راستا، دانشگاه‌ها باید به عنوان یک پل ارتباطی میان علم و صنعت عمل کنند.

دکتر دهقانی تأکید کرد: چنانچه این ارتباطات به درستی برقرار شود، می‌توانیم شاهد تحولی بزرگ در بخش کشاورزی و دامداری کشور باشیم. اما در صورتی که این اقدامات به درستی انجام نشوند، برنامه‌های توسعه‌ای کشور همچنان روی کاغذ باقی خواهند ماند و نتایج ملموسی در پی نخواهند داشت.

وی در پایان خاطرنشان کرد: برای رسیدن به امنیت غذایی و اقتصادی و نفوذ علم و فناوری در بخش‌های مختلف، نیازمند همکاری جدی دولت و دانشگاه‌ها هستیم. تنها با ایجاد این بستر‌ها است که می‌توانیم به توسعه پایدار و حل مشکلات موجود در بخش کشاورزی و دامداری دست یابیم.

عمو عابدینی: اهمیت آموزش کاربردی در کشاورزی و کارآفرینی برای توسعه پایدار

عمو عابدینی، معاون سابق آموزش وزارت علوم، در سخنانی درباره لزوم تغییرات اساسی در نظام آموزشی کشور و کاربردی‌تر شدن آن برای نیاز‌های بازار کار گفت: یکی از موضوعات مهم در توسعه کشاورزی و کارآفرینی، توجه به آموزش‌های عملی و کاربردی است. در بسیاری از کشور‌های پیشرفته، آموزش‌های مرتبط با کشاورزی و کارآفرینی از دوره‌های کارشناسی آغاز می‌شود و در این مسیر، دانشجویان با مهارت‌های عملی و تجربی لازم برای ورود به بازار کار آشنا می‌شوند.

وی افزود: در کشور ما نیز نیاز است که در دوره‌های کارشناسی، آموزش‌های عملی و کارآفرینی به طور جدی‌تر مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، در دانشگاه زنجان مدلی پیاده‌سازی شد که به خوبی نشان داد این رویکرد می‌تواند تاثیر زیادی در ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی داشته باشد. در این مدل، دانشجویان در کنار آموزش‌های تئوری، با پروژه‌های عملی در حوزه کشاورزی و کارآفرینی درگیر شدند و این باعث شد که طی یک سال، این برنامه بیش از پنج میلیارد تومان درآمد برای دانشگاه ایجاد کند.

دکتر عابدینی تاکید کرد: باید اینگونه برنامه‌ها را به طور گسترده‌تر در سطح دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی کشور اجرا کرد تا همزمان با تحصیلات آکادمیک، دانشجویان به مهارت‌های کارآفرینی و عملی مجهز شوند. این رویکرد نه تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به کاهش نرخ بیکاری و ایجاد اشتغال در حوزه کشاورزی و سایر بخش‌ها نیز منجر شود.

وی در ادامه گفت: واقعیت این است که بخش کشاورزی در کشور ما با چالش‌های زیادی مواجه است. اگر نتوانیم مهارت‌های لازم را در این حوزه به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان منتقل کنیم، شاهد خروج نخبگان از این بخش خواهیم بود و این امر مانع از پیشرفت کشاورزی کشور خواهد شد؛ بنابراین باید سیستم آموزشی کشور به گونه‌ای تغییر کند که در کنار آموزش‌های تئوری، فرصت‌های عملی و کارآفرینی نیز برای دانشجویان فراهم شود.

دکتر عابدینی همچنین به لزوم اصلاح برنامه‌های آموزشی وزارت علوم و دانشگاه‌ها برای پاسخگویی بهتر به نیاز‌های بازار کار اشاره کرد و افزود: با ایجاد تغییرات اساسی در برنامه‌های آموزشی و تمرکز بر کارآفرینی و آموزش‌های کاربردی، می‌توانیم به رشد و توسعه کشور کمک کنیم. این موضوع باید در دستور کار جدی وزارت علوم و دانشگاه‌ها قرار گیرد تا شاهد تحولاتی اساسی در نظام آموزشی کشور باشیم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: معتقدم که با اعمال این تغییرات، می‌توانیم به یک مدل آموزشی موفق دست یابیم که علاوه بر تامین نیروی کار ماهر و کارآفرین، به توسعه پایدار کشور در تمامی بخش‌ها، به ویژه کشاورزی، کمک خواهد کرد.

افتخاری: ارتباط امنیت غذایی با مرجعیت علمی و امنیت ملی

افتخاری، دبیر ستاد علم و فناوری در سخنانی درباره اهمیت امنیت غذایی و تاثیر آن بر مرجعیت علمی و امنیت ملی اظهار داشت: موضوع امنیت غذایی یکی از موضوعات اساسی است که در همه کشور‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد و در راستای تحقق اهداف بلندمدت ملی بسیار حیاتی است.

وی افزود: یکی از ارتباطات مهم امنیت غذایی با مرجعیت علمی است. اگر ما بخواهیم به مرجعیت علمی دست یابیم، نیازمند یک بستر امن غذایی هستیم. امنیت غذایی نه تنها به تقویت ساختار‌های قانونی کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش اعتماد عمومی و بهبود وضعیت علمی در کشور می‌شود. اگر امنیت غذایی در یک کشور تأمین شود، نه تنها به جامعه علمی، بلکه به کل جامعه نیز اطمینان خاطر می‌دهد که در مسیر پیشرفت و توسعه، قوانین به درستی اجرا خواهند شد.

دکتر افتخاری در ادامه گفت: این امنیت غذایی به خودی خود به امنیت ملی کشور کمک می‌کند، زیرا زمانی که اعتماد عمومی به سیستم غذایی بالا رود، این امر موجب تقویت اقتدار ملی و افزایش قدرت کشور در سطح بین‌المللی خواهد شد. به عبارت دیگر، مرجعیت علمی می‌تواند به عنوان یک عامل پیش‌ران برای امنیت غذایی و ملی در نظر گرفته شود.

وی همچنین به تجربه کشور‌های دیگر اشاره کرد و افزود: کشور‌هایی مانند ترکیه و قزاقستان، که در زمینه امنیت غذایی بهبود‌هایی داشته‌اند، توانسته‌اند تجربیات موفق خود را به کشور‌های دیگر انتقال دهند. این نوع تجربیات نه تنها در سطح داخلی مفید است، بلکه کشور‌های همسایه نیز از این تجربیات بهره‌برداری می‌کنند تا وضعیت امنیت غذایی خود را ارتقا دهند و در نتیجه بر مرجعیت علمی و امنیت ملی خود بیافزایند.

دکتر افتخاری در پایان تاکید کرد: اگر ما در کشور خود نیز بخواهیم در مسیر پیشرفت و توسعه حرکت کنیم، باید به امنیت غذایی توجه ویژه‌ای داشته باشیم. این امنیت باید به گونه‌ای باشد که همگان را به سمت همکاری با جامعه علمی ترغیب کند و در نهایت به دستاورد‌های علمی و ملی منجر شود. بدون شک، ارتباط میان امنیت غذایی و مرجعیت علمی به عنوان یک پیش‌ران می‌تواند برای رسیدن به اهداف بزرگتر کشور بسیار مؤثر باشد.

چالش‌ها و راهکار‌های توسعه مرجعیت علمی در بخش کشاورزی و امنیت غذایی ایران

شقایق حق‌جو مشاور علمی و فناوری رئیس فرهنگستان علوم گفت: در بحث مرجعیت علمی و امنیت غذایی، یکی از نکات مهم این است که ایران با وجود ظرفیت‌های قابل توجه در تولید محصولات کشاورزی، هنوز سهم کمی از تجارت جهانی این محصولات را به خود اختصاص داده است. به‌ویژه در بخش صنایع تبدیلی، مشکل اصلی این است که بسیاری از محصولات کشاورزی ایران به دلیل عدم شناسنامه‌دار بودن و نبود سیستم‌های ردیابی مناسب، نمی‌توانند به‌طور مؤثر در بازار‌های جهانی رقابت کنند. این مسأله به‌ویژه در بخش صادرات محصولات کشاورزی مانند زعفران و مرکبات مشهود است، که حتی در برخی موارد محصولات ایرانی از کشور‌های همسایه بازگردانده می‌شود.

وی ادامه داد: در این راستا، باید توجه ویژه‌ای به موضوع زنجیره تأمین و فرآوری محصولات کشاورزی داشت. تولید محصولات کشاورزی مانند ملاس چغندر و نیشکر نیز با چالش‌هایی روبه‌رو است که نیازمند حل فوری هستند تا این محصولات بتوانند به‌طور مؤثر وارد بازار‌های جهانی شوند.

دکتر علی اکبر صالحی معاون پژوهش فرهنگستان علوم گفت: برای رسیدن به مرجعیت در بخش کشاورزی، باید هم‌راستا با تحولات جهانی، به ایجاد نقشه راهی برای توسعه علمی و فناوری در این بخش پرداخته شود. این نقشه راه باید شامل داده‌های دقیق از بخش کشاورزی و امنیت غذایی باشد که در کنار شاخص‌های علمی قرار گیرد.

وی افزود: در این مسیر، یکی از چالش‌ها این است که در برخی وزارتخانه‌ها، مانند وزارت کشاورزی، با وجود بودجه و امکانات کافی، هنوز نتوانسته‌ایم به پیشرفت‌های ملموس و قابل توجهی دست یابیم. به عنوان مثال، با وجود سرمایه‌گذاری‌های زیادی که در بخش کشاورزی انجام شده، هنوز نتوانسته‌ایم در زمینه‌هایی مانند بذر و آبیاری به موفقیت‌های چشمگیری دست یابیم. به همین دلیل، لازم است که در این بخش تغییرات اساسی در ساختار مدیریتی و آموزشی ایجاد شود.

دکتر صالحی بیان کرد: برای حل مشکلات کنونی بخش کشاورزی و رسیدن به مرجعیت علمی در این حوزه، نیازمند بهبود بهره‌وری، استفاده از فناوری‌های نوین و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای صادرات و تولید محصولات کشاورزی با کیفیت هستیم.