گوگرد؛ از یاری‌رساندن به کشاورز‌ها تا پرهیز از خام‌فروشی
گوگرد یکی از محصولات پالایشگاه‌های گازی است که عمده آن خام صادر می‌شود؛ در حالی که می‌تواند با اصلاح خاک، باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی شود. به گزارش خبرنگار خبرگزاری صداوسیما، در ابتدا هیچکس به این فاجعه اهمیت نمی‌داد؛ مثل یک آتش سوزی معمولی بود؛ یک خشکسالی دیگر؛ انقراض یک گونه دیگر؛ تا وقتی که
گوگرد یکی از محصولات پالایشگاه‌های گازی است که عمده آن خام صادر می‌شود؛ در حالی که می‌تواند با اصلاح خاک، باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی شود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری صداوسیما، در ابتدا هیچکس به این فاجعه اهمیت نمی‌داد؛ مثل یک آتش سوزی معمولی بود؛ یک خشکسالی دیگر؛ انقراض یک گونه دیگر؛ تا وقتی که شهر‌ها نابود شد و همه درگیر این فاجعه شدند.
این‌ها عبارات ابتدایی فیلم سینمایی زمین‌سرگردان است. فیلمی که با محوریت گرم شدن زمین و حرکت به سوی نابودی ساخته شده است.
این روز‌ها بازار فیلم‌های آخرزمانی بسیار داغ شده است. هرکدام به یک نحوی نابودی زمین را رقم می‌زنند، اما آنچه که به واقعیت نزدیکتر است فیلم‌هایی است که گرم شدن تدریجی زمین را علت اصلی نابودی آن نشان می‌دهند.
بنا به گفته منصور دفتریان رئیس انجمن مهندسی گاز کشور، گرمایش کره زمین برای ایران از همه جا بدتر بوده؛ زیرا، متوسط افزایش دمای کره زمین بابت پدیده گرمایش، حدود هفت دهم درجه است، اما در ایران و سومالی و برخی مناطق دیگر، افزایش دما به یک و نیم درجه سانتی گراد رسیده است.
او در ادامه با بیان اینکه این گرمای زیاد باعث تشدید تبخیر آب و کاهش بارش باران می‌شود و کاهش باران یعنی بالا رفتن PH (مشخصه قلیایی) خاک‌های کشاورزی، می‌گوید: وقتی PH (مشخصه قلیایی) خاک‌های کشاورزی افزایش پیدا کند، حدود ۹۰ درصد کود‌های شیمیایی اصلی شامل نیتروژن، پتاسیم و فسفر جذب گیاه نمی‌شود؛ یعنی کشاورزان زمین‌هایشان را کود می‌دهند، اما بخش عمده کود جذب گیاه نمی‌شود و نیتروژن موجود در کود، وارد سفره آب زیرزمینی می‌شود و آب آشامیدنی را آلوده می‌کند. علاوه بر آلوده شدن آب‌های آشامیدنی، پسماند پتاسیم و فسفر نیز موجب سفت شدن خاک و کاهش برداشت می‌شود.
یکی از راه‌های مقابله با این پدیده، اصلاح خاک است. دفتریان درباره چگونگی اصلاح خاک می‌گوید: برای اصلاح شرایط خاک، تصمیم گرفتیم که با تولید اسید زیر خاک، میزان خاصیت قلیایی خاک را کاهش دهیم که با توجه به تولید بسیار زیاد سولفور (گوگرد) در ایران این اتفاق امکان پذیر است.
گوگرد در صنعت کشور کاربرد‌های فراوانی دارد که یکی از آنها اصلاح خاک است. کارکرد‌های دیگر گوگرد عبارت است از تولید کود‌های کشاورزی، نرم کننده‌های رنگ، لاستیک، کود‌های فسفاته، کود سولفات آمونیوم، آسفالت و بتن و بسیاری مواد شیمیایی و معدنی و حتی در تولید برخی داروها.
تولید روزانه ۲ میلیون تن گوگرد در کشور
اما سوال اینجاست که چقدر گوگرد در کشور تولید می‌شود؟ مجیدچگنی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در مردادماه سال گذشته گفته بود روزانه ۲ میلیون تن گوگرد در کشور تولید می‌شود که حدود ۸۰ درصد آن بدون فرآوری صادر می‌شود. به عبارت دیگر ۸۰ درصد گوگرد تولیدی در کشور با واگن و قطار باری به بندعباس منتقل می‌شود و از آنجا هم به صورت خام به کشور‌های همسایه، هند و چین فروخته می‌شود.
خام‌فروشی مواد معدنی یکی از آفت‌های اقتصاد ایران است؛ به نحوی که وزیر نفت در فروردین ۱۴۰۱ در مقابل رییس جمهور گفته بود: گوگرد به کشور‌های همسایه فروخته می‌شد، در آنجا تبدیل به ارزش افزوده می‌شد و سپس با سه برابر قیمت به خود ما می‌فروختند. همین معضل باعث شد نخستین گام‌ها برای فرآوری گوگرد در مصارف صنعتی و کشاورزی و قطع خام فروشی آن در پالایشگاه شهید هاشمی نژاد سرخس برداشته شود و اجرای طرح‌های صنعتی جدید در کنار این پالایشگاه کلید خورد.
افتتاح نخستین پارک گوگردی کشور در کنار پالایشگاه شهید هاشمی نژاد نخستین گام مهم برای جلوگیری از خام فروشی گوگرد بود. سید مجید منبتی مدیرعامل اسبق پالایشگاه شهید هاشمی نژاد سرخس در سال ۹۹ گفت: ساخت این پارک از سال ۹۶ در زمینی به مساحت ۹ هکتار آغاز شد، در فاز نخست، حدود سه هزار میلیارد ریال توسط بخش خصوصی هزینه شده که برای ۱۵۰ نفر نیز بطور ثابت اشتغال ایجاد می‌کند.
او با بیان اینکه ایران سیزدهمین تولید کننده گوگرد دنیا است، می‌گوید: این کارخانه با هزینه ۵۰۰ میلیارد ریال و توسط بخش خصوصی راه‌اندازی شده و توان تولید روزانه ۴۰۰ تن گوگرد گرانول را دارد. بخشی از مصرف این محصول در بخش کشاورزی است و برای اصلاح ساختار خاک، ظرفیت جذب آب وکاهش شوری و PH خاک نیز مناسب است.
گوگرد؛ یاری‌رسان کشاورز‌ها
در حوزه کشاورزی، اما مشکلات متعددی وجود دارد که بسیاری از آنها با استفاده از محصولات گوگردپایه مرتفع شده است. یکی از این مشکلات، انحلال سریع اوره در آب است. هرسال در کشور حدود ۲ میلیون تن کود شیمیایی اوره در کشور مصرف می‌شود. این مشکل با تولید اوره روکش‌دار نیز حل شد. این روکش از طریق گوگرد درست می‌شود. هم‌اکنون ایران یکی از ۷ کشور تولیدکننده کود اوره پوشش‌دار در دنیا است.
یکی دیگر از معضلات کشاوری ایران، قلیایی بودن اکثر خاک‌ها است. گوگرد جزو چهار عنصر اصلی پر مصرف گیاه بوده که در کنار خواص بسیارش، باعث کاهش pH و در نتیجه افزایش جذب عناصـر دیگر در خاک‌های قلیایی می‌گردد. گوگرد به محصولات مختلف تبدیل شود که یکی از آنها کود گوگرد بنتونیت‌دار است که ۷۵ درصد آن گوگردو ۲۵ درصد دیگر بنتونیت است. این کود گوگردپایه به صورت پاششی و یا چالکود در سایه‌انداز درختان استفاده می‌شود.
یکی از مهمترین دغدغه‌های کشاورزان مقابله با آفات است. در گذشته سم‌پاشی سهم بسیاری در مقابله با آفات کشاورزی داشت اما افزایش قیمت سم، ورود بی‌رویه سموم غیرمجاز، عوارض انسانی و زیست‌محیطی موجب شد تا باغدار و کشاورز به روش‌های دیگری رو بیاورد. یکی از این روش‌ها که بازدهی بسیار مناسبی نیز داشته گوگردپاشی است.
پرهیز از خام‌فروشی؛ تاکید برنامه هفتم توسعه
مسئله مهم اینجاست که هم‌اکنون فقط یک چهارم گوگرد کشور در پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد تولید می‌شود که البته بزرگترین تولیدکننده گوگرد هم هست. علاوه بر شرکت‌های پالایش گاز، پالایشگاه‌های نفت از جمله تهران، شیراز، تبریز، اراک، اصفهان، آبادان و بندرعباس؛ همچنین شرکت‌های پتروشیمی رازی و خارک نیز گوگرد تولید می‌کنند. از این حیث جلوگیری از خام‌فروشی گوگرد در ایران از اهمیت بالایی برخورددار است.
همین اهمیت موجب شده است تا جلوگیری از خام فروشی به عنوان یک برنامه، در برنامه هفتم توسعه نیز بیاد. در بند (ب) ماده (۴۸) برنامه هفتم توسعه به صراحت اقدامات مبسوطی به منظور جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش و رویکرد جهش اقتصادی و در راستای توسعه و ارتقاء نقش و جایگاه بخش معدن و صنایع معدنی در توسعه کشور آماده است.
دولت سیزدهم با رویکرد مقابله با خام فروشی گوگرد گام‌های موثری را برداشته است که افتتاح پارک گوگردی در کنار پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد، نمونه‌ای از این اقدامات است.