گزارشی تکان دهنده از وضعیت خانه های خلاق در ایران

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «تحلیلی بر خانه‌های خلاق و نوآور از منظر نشاط فرهنگی» مطرح می‌کند که ایدۀ خانه‌های خلاق و نوآوری محصول دغدغه جذب حمایت برای رونق صنایع خلاق بود که انتظار می‌رفت به دو مسئله اصلی یعنی: الف) رشد و شکل‌دهی کسب‌وکارهای نوپا (استارتاپ‌‌ها) و ب) ساماندهی و پوشش همه حوزه‌های صنایع خلاق (به‌خصوص صنایع و هنرهای انفرادی مانند نقاشی یا ‌آنهایی که امکان تبدیل به یک شرکت خلاق را ندارند)، پاسخ دهد.

این گزارش بیان می‌کند که خانه‌های خلاق و نوآوری را می‌توان از دوجهت الگویی قابل دفاع و ظرفیتی برای افزایش نشاط فرهنگی دانست الف) لزوم توجه به مردمی‌بودن عرصه فرهنگ و خلاقیت، ب) نیاز به الگوهای کاربردی و نوین برای توسعه فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران. به‌طور کلی، ایدۀ خانه‌های خلاق در نظر برای اصلاح و بهبود زیست‌بوم صنایع فرهنگی بسیار مفید فایده بود اما در عمل با توجه به فقدان جلب مشارکت مکفی، نتوانسته در زنجیره ارزش صنایع خلاق نقش جدی ایفا کند.

در این گزارش آمده است که مشارکت مردم در امور فرهنگی سهم مهمی در ارتقای نشاط فرهنگی و ظهور خلاقیت دارد و خانه‌های خلاق و نوآوری این ظرفیت را دارند که مشارکت جمعیت زیادی از فعالان را پوشش دهند، کسب و کارهای نوپا و اقشار مختلف را جذب کنند و بازدهی و پویایی ‌آنها را افزایش دهند؛ از این جهت نشاط فرهنگی رویکردی است که موجب حیات فرهنگی خانه‌های خلاق و نوآوری شده و به تبع آن موجب احیای امید جامعه برای مشارکت مردمی و زیست مولد می‌شود.

این گزارش توضیح می‌دهد که به بیان ساده مسئله این گزارش، مشارکت فرهنگی در جهت ایجاد نشاط و بالندگی فرهنگی جامعه است و دلیل ضعف عملکرد خانه‌های خلاق و نوآوری را نرسیدن به مشارکت فرهنگی مطلوب می‌داند. مشارکت فرهنگی هم به تولید و هم به مصرف خدمات و کالای فرهنگی یا هر ایده خلاق اشاره دارد و مفهوم ملموس‌تری از نشاط فرهنگی ارائه می‌دهد. در این راستا بررسی می‌کنیم روند سیاست‌گذاری خانه‌های خلاق و نوآوری در رسیدن به بستری رضایت‌آفرین و امیدبخش در جهت توسعه مشارکت فرهنگی چگونه بوده است؟ و برای اصلاح این روند پیشنهاداتی ارائه می‌دهیم.

این گزارش بیان می‌کند که از ابتدای اجرای طرح خانه‌های خلاق و نوآوری یعنی سال 1398، ثبت مجموعه‌های واجد شرایط به‌عنوان خانۀ خلاق و نوآور اولویت یافت زیرا برای پیشبردن این طرح و الگو در سطح کلان و جذب حمایت‌ها، لازم بود به تعداد مطلوبی از خانه‌های خلاق رسید. اگرچه کارکرد اصلی خانه‌های خلاق و نوآوری تکمیل‌کننده چرخه اقتصادی صنایع خلاق و کمک به بازارسازی کسب و کارهای نوپا در نظر گرفته شده بود؛ اما تمرکز بر افزایش تعداد خانه‌های خلاق و نوآوری باعث شد از توجه به بازدهی و سهم خانه‌های خلاق در زنجیرۀ ارزش صنایع خلاق غفلت شود.

این گزارش ادامه می‌دهد که با تشویق معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، تعداد به‌نسبت مناسبی از خانه‌های خلاق و نوآوری ثبت شدند؛ این تشویق‌ها و وعده‌ها، نوعی توقع حمایت را در فعالان این مجموعه‌ها ایجاد و آنان را به تسهیلات ویژه‌ای امیدوار کرد که عملاً آنطور که انتظار می‌رفت، محقق نمی‌شد و در بین شبکۀ خلاق این تلقی به وجود آمد که صنایع خلاق نسبت به دانش‌بنیان‌ها در دولت از حمایت کمتری برخوردار است.

این گزارش با اشاره به اینکه خانه‌های خلاق و شبکۀ فعال آن بایستی در معرض هدایت و خط‌مشی‌گذاری مطلوب، به بهروری مناسب خود برسند، مهم‌ترین شرایطی که برای موفقیت خانه‌های خلاق و نوآوری را مطرح کرده و بیان می‌کند که مسئله‌محور عمل‌کردن خانه‌های خلاق و نوآوری: خانه‌های خلاق مسئله‌محور بر ایده‌هایی متمرکز می‌شوند که تقاضایی را در مخاطب پوشش می‌دهند؛ پاسخ به این تقاضا از طریق توجه به مخاطب و بازخورد آن، اصلاح و منطبق با ذائقۀ او می‌شود و مسئله‌ای مشخص را پاسخ می‌دهد.

این گزارش درخصوص احراز توانمندی خانه‌های خلاق و نوآوری در حوزه شبکه‌سازی، توضیح می‌دهد که در شبکه‌سازی صنایع خلاق صاحبان ایده به متخصصین حوزۀ خود مرتبط می‌شوند تا بدین وسیله ایده‌ها تقویت و عینی‌تر شوند. در خانه‌های خلاق حول هر ایده باید یک شبکه‌ای از افراد هم‌افزا در حوزه‌ای مشخص ایجاد کرد که بتوانند به یک مسئله بهترین پاسخ را بدهند و نیازی جدی را برآورده سازند. بنابراین باید احراز شود مجموعه چه برنامه‌ای برای شبکه‌سازی دارد و این برنامه به چه میزانی می‌تواند عملیاتی باشد.

در این گزارش در توضیح ورود خانه‌های خلاق به عرصه رقابت از طریق نقش آفرینی نخبگانی و دربرداشتن ابزار فناورانه، بیان می‌شود که در میان نقش‌آفرینان خانه‌های خلاق افراد موفق در شرایط کنونی بیشتر کسانی هستند که از آن جهت که دارای ایده و ابزار فناورانه هستند، می‌توانند در میدان کسب‌وکار حضور یابند، رقابت کنند و با بهره‌گیری از فناوری در جامعۀ هدف، ارزش‌افزوده ایجاد ‌کنند.

این گزارش در زمینه ارتقای نشاط فرهنگی و مشارکت مردمی در بستر صنایع خلاق و بهبود وضعیت خانه‌های خلاق و نوآور، پیشنهاد می‌دهد که باید راهبران خانه‌های خلاق افراد صاحب اراده، مسئولیت‌پذیر و متعهد و دارای محبوبیت عمومی باشند؛ راهبرانی که به‌صورت خودانگیخته فارغ از بدنۀ دولتی و سازمانی، در این عرصه دارای تخصص و انگیزه هستند. این افراد نقش واسط میان عموم و حاکمیت را ایفا می‌کنند؛ لذا ظرفیت نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نماینده اقشار مختلف جامعه در شناسایی و کمک به رشد مراکز خلاق غیرقابل انکار است. این پیشنهادی برای ساماندهی تعاملات نمایندگان مجلس شورای اسلامی با شبکه فعالان نوآوری و صنایع خلاق در سراسر کشور است که با افزایش شناخت الگوی تنظیم‌گری و شناخت ظرفیت‌های مناطق مختلف کشور در حوزه صنایع خلاق، زمینه‌های پیگیری‌های تقنینی و نظارتی حوزۀ صنایع خلاق را در مجلس شورای اسلامی فراهم می‌آورد.

دیگر پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس مبنی بر این است که سیاست‌گذاری‌های سلیقه‌ای و تجربه‌های ناکام فعالان خانه‌های خلاق و نوآوری بر مشارکت فرهنگی به زیست‌بوم خلاق خدشه وارد می‌کند؛ باید خانه‌های خلاق و نوآوری نسبت به توانمندی و ظرفیت‌شان در حل مسائل زیست‌بوم خلاق ارزیابی شوند و اگر عملکرد موجهی ارائه نمی‌دهند، منحل شوند. متقابلاً موارد موفق، توسعه یابند و شبکه‌ای را تشکیل دهند. بنابراین تأکید می‌شود از ظرفیت شبکۀ خانه‌های خلاق و نوآوری در خصوص مصوبۀ راه‌اندازی «شهر جهانی نوآوری و فناوری‌های نرم، صنایع فرهنگی و خلاق» شورای عالی انقلاب فرهنگی استفاده شود.

این گزارش ادامه می‌دهد که بدین منظور لازم است که بازنگری و اصلاح خانه‌های خلاق و نوآوری از اولویت‌های ستاد توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم قرار گیرد و فعالان شبکۀ خانه‌های خلاق و نوآوری موفق در عملیاتی کردن مصوبۀ تأسیس شهر جهانی نوآوری و فناوری‌های نرم هدایت شوند و همچنین همه ظرفیت‌های دستگاه‌های دولتی در تأسیس شهر جهانی نوآوری و فناوری‌های نرم مانند اتاق بازرگانی، سازمان فرهنگ و ارتباطات جهت تسهیل بازاریابی بین‌المللی و صادرات صنایع فرهنگی و نرم در این ساختار و جلب اعتماد سرمایه‌گذاران در حوزه صنایع خلاق به کار گرفته شود.

متن کامل گزارش را اینجا بخوانید. 

انتهای پیام/