کاهش ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و تقویت توان صندوق‌ها

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فاطمه‌زهرا نورالهی*: چند سال میگذرد که موضوع افزایش سن بازنشستگی در صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌ای به طور جدی از سوی برخی از سازمان‌ها و صندوق‌های بیمه‌گر مطرح می‌شود چراکه برخی افراد در سنین کمتر از ۴۰ سال از خدمات بازنشستگی و حقوق و مزایای آن بهره‌مند می‌شوند.

مخارج مستمری صندوق‌های بازنشستگی می‌تواند تأثیر مهمی بر کاهش فقر و نابرابری اقتصادی داشته باشد چراکه این صندوق‌ها معمولاً برنامه‌ها و سیاست‌هایی دارند که افراد را تشویق می‌کنند تا برای بازنشستگی، خود پس‌انداز کنند و در سپرده‌گذاری‌های مستمر و منظم شرکت داشته باشند. با تشویق افراد به انجام این اعمال، مخارج مستمری صندوق‌های بازنشستگی می‌توانند به افزایش میزان پس‌انداز و سپرده‌گذاری مردم کمک کنند که در نهایت به افزایش ثروت شخصی و کاهش فقر و نابرابری اقتصادی منجر می‌شود.
علاوه بر این صندوق‌ها می‌توانند توسعه اقتصادی منطقه را نیز تقویت کنند، چراکه سرمایه‌گذاری‌های آن‌ها معمولاً به شرکت‌ها و پروژه‌های محلی و منطقه‌ای اختصاص پیدا می‌کند که می‌تواند باعث تحریک در اشتغال، رفاه اجتماعی و رشد اقتصادی شود.

در برنامه هفتم هدف، بهبود وضعیت اجتماعی از طریق کاهش فقر، ثبات در موضوع نابرابری و حرکت به سمت کاهش آن و افزایش فرصت‌های برابر و حمایت شده برای طبقات پایین اجتماعی است فلذا تصویب قانون افزایش سن بازنشستگی «کاهش ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و تقویت توان صندوق ها» است.

با بررسی وضع موجود، تأمین اجتماعی در ایران با یکسری مشکلاتی مواجه هستند:
۱- ناعادلانه بودن مسـتمری‌های پرداختی به صورت بین نسـلی و هم درون نسـلی اسـت که نسل افرادی را که در یک سال بازنشسته می‌شوند را دربر می‌گیرد. بی عدالتی بین نسـلی از ایـن واقعیـت ناشـی میشـود که بر پایه شـاخصی از حقـوق و دسـتمزد پرداخـته میشود.
درون نسلی؛ اصلاح فرمول پرداخت مزایا و بین نسلی؛ استفاده از وام رهن معکوس برای بازنشستگان با سابقه کمتر از کف تعیین شده است.

۲- افزایش نرخ جایگزینی یا همان نسـبت حقوق بازنشسـتگی بـه حقـوق دوران اشـتغال اسـت.
فلذا عوامل زیادی بر فقر و نابرابری تأثیر میگذارند که زیر مجموعه‌های متغیرات کلان اقتصادی مانند تورم، رشد، اقتصادی، تولید سرانه، مخارج دولت، بیکاری و… را همچنین عواملی مانند محل سکونت.
جنسیت، تحصیلات و … را محسوب میشوند. از مسائل مهم درزمینه رفع فقر، شکستن چرخه فقر و جلوگیری از تداوم فقر است. تله فقر را میتوان به صورت مجموعه‌ای از سازوکار‌های خود تقویت کننده که به موجب آن افراد فقیر، فقیر باقی میمانند، تعریف کرد. به طوریکه فقر فعلی افراد باعث فقر آینده آن‌ها نیز می‌شود. بحران صندوق‌ها موجب شده است که هر سال حدود ۲۵ درصد از منابع عمومی بودجه به صندوق‌های تأمین بازنشستگی و تأمین اجتماعی اختصاص پیدا کند.

طبق مـاده ۱۰۳ تبصـره ۲، قانـون خدمـات کشـوری دسـتگاه‌های اجرایـی مکلفند کارمندانـی کـه دارای ۳۰ سـال و بدون سـابقه خدمـت بـرای مشـاغل غیرتخصصی و ۳۵ سـال سـابقه خدمت بـرای مشـاغل تخصصی که به طور غیرمستقیم تقاضـای کارمنـدان بازنشسـته است. این قانون موجب شـده تا اعمال سـن بازنشسـتگی بسـیار کمتـر از مقدار تعیین شـده قرار گیرد. (که این کاهش سن بازنشستگی به صلاح جامعه نیست)
دو منبـع درآمـدی عبارتنـد از درآمـد حـق بیمـه و درآمـد حاصـل از سـرمایه گذاری ذخایـر انباشـته؛ (سود انباشته: سود خالص یک شرکت پس از پرداخت سود سهام به سهام‌داران است که به‌عنوان معیاری برای سنجش توانایی اقتصادی یک شرکت برای پرداخت چنین توزیع‌های نقدی عمل می‌کند) درآمـد حـق بیمه، خـود به پایـه بیمه‌ای یـا جمعیت تحت پوشـش و نرخ حـق بیمـه بسـتگی دارد. در روش «اندوخته گـذاری جزئـی» درآمد حق بیمه در سـال‌های ابتدایی بیشـتر از مصـارف مـی باشـد. از ایـن رو سـال‌های ابتدایـی بهترین فرصت بـرای ایجاد ذخایر اسـت و در سـال‌های بعـد ایـن ذخایـر میبایسـت حفـظ و بـا سـرمایه گذاری ارزش آن افزایـش میابد وگرنـه مسـتمری بگیران در سـال‌های پایانـی بـا ریسـک کاهـش مسـتمری دریافتـی مواجـه میشـوند و علاوه بـر ایـن آینـده را بیمه شـدگان فعلـی نیـز به خطـر میافتـد. حال با هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری شده
۱- خدمات ارتباطی رایتل:
کنترل و کاهش هزینه‌ها را یکی از سیاست‌های اصلی شرکت رایتل عنوان کرد. بیمه‌شدگان تامین اجتماعی می‌توانند سیم‌کارت اعتباری با بسته آغازین فوق‌العاده به مدت ۱۲ دوره ۳۰ روزه شامل ۳۶۰ روز تماس صوتی درون شبکه و ۲۴ گیگابایت اینترنت را به صورت رایگان دریافت کنند.

۲- شرکت سرمایه‌گذاری توسعه انرژی تأمین:
جهت سرمایه‌گذاری در حوزه آب، برق و زیر مجموعه شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی است که مأموریت خود را درآمدزایی از طریق بهره‌برداری نیروگاه‌های واگذار شده.
نتیجه پژوهش‌هایی که فقط تأثیر هزینه‌های بعد بیمه‌ای تأمین اجتماعی را برآورده کرده‌اند:
۲۰۱۳؛ افزایش افراد تحت پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی و صندوق بازنشستگی به بهبود شاخص توسعه انسانی کمک می‌کند.
۲۰۲۱؛ مخارج تأمین‌اجتماعی به کاهش فقر شدید در سالمندان کمک می‌کند.
۲۰۲۲؛ با اصلاحات برنامه بازنشستگی در کشور چین و گسترش پوشش افراد جامعه، فقر در میان سالمندان کاهش یافته است.
تأثیر مخارج بلندمدت دو صندوق اصلی
کشور (بازنشستگی کشور و سازمان تأمین اجتماعی) بر فقر و نابرابری و مقایسه تأثیر مخارج
مستمری این دو صندوق بر فقر، موردتوجه قرار نگرفته است.

مالکیت مسکن و محدوده جغرافیای محل زندگی تأثیر قابل توجه بر کفایت مزایا در بین بازنشستگان دارد. از این جهت که صندوق‌های بازنشستگی می‌تواند این حمایت‌ها را به سمت وام‌های مسکن و برای استان‌های مشخص شده در نظر بگیرد. همچنین، در صورتی که در زمان اشتغال افراد امکاناتی برای تهیه مسکن را داشته باشند، می‌توان کفایت مزایا را در زمان بازنشستگی افراد به طور قابل توجهی افزایش داد.

*فاطمه‌زهرا نورالهی، دبیر فرهنگی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی(ره)