کارکرد هوش مصنوعی در عرصه الهیات و معارف اسلامی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سیدمجید نبوی مدرس گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی طی یادداشتی به گستره کارکرد هوش مصنوعی در حیطه دانش الهیات و معارف اسلامی پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

هوش مصنوعی (AI-artificial Intelligence) به عنوان یکی از فناوری‌های پیشرو و متحول‌کننده قرن بیست و یکم، تأثیرات شگرفی بر ابعاد گوناگون حیات بشری گذاشته است. این فناوری با قابلیت‌های منحصربه‌فرد خود در پردازش اطلاعات، یادگیری، تصمیم‌گیری و تعامل با محیط پیرامون، نویدبخش تحولات عظیمی در حوزه‌های مختلف علمی، صنعتی، اقتصادی و اجتماعی است. با این حال، در کنار این پیشرفت‌ها و فرصت‌های بی‌نظیر، هوش مصنوعی چالش‌ها و پرسش‌های جدیدی را نیز فراروی بشر قرار داده است. یکی از حوزه‌های مهم و تأثیرپذیر از هوش مصنوعی، حوزه‌ی دین و الهیات است. هوش مصنوعی با ورود به این عرصه، زمینه‌ساز بازاندیشی در مفاهیم بنیادین دینی، شیوه‌های تعامل انسان با خدا و نقش دین در زندگی فردی و اجتماعی شده است.

هوش مصنوعی با توانایی‌های خود در تحلیل متون دینی، تولید محتوای مذهبی، شبیه‌سازی تجربیات دینی و همچنین در تعامل با انسان‌ها در قالب ربات‌های مذهبی، پرسش‌های جدیدی را درباره‌ی ماهیت دین، معنویت و رابطه‌ی انسان با خدا مطرح کرده است. این فناوری می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند در خدمت ترویج و آموزش آموزه‌های دینی، تسهیل ارتباط با خدا و ارتقای معنویت فردی و اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. البته هوش مصنوعی می‌تواند چالش‌هایی را نیز برای دین و الهیات ایجاد کند، از جمله تغییر در درک و تفسیر متون مقدس، ایجاد تردید درباره‌ی برخی مسائل دینی  و غیره. تأثیر هوش مصنوعی بر مفهوم انسان دینی نیز یکی از موضوعات مهم و قابل تأمل است. هوش مصنوعی با قابلیت‌های خود در شبیه‌سازی هوش و رفتار انسانی، پرسش‌های جدیدی را درباره‌ی ماهیت انسان، جایگاه او در هستی، و رابطه‌ی او با خدا مطرح کرده است. این فناوری می‌تواند درک ما از انسان را تغییر داده و به بازتعریف مفهوم انسان دینی منجر شود. هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند در خدمت رشد و تعالی انسان دینی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین می‌تواند چالش‌هایی را نیز برای هویت، معنا، و ارزش‌های انسان دینی ایجاد کند

بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر اخلاق دینی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هوش مصنوعی با قابلیت‌های خود در تصمیم‌گیری و اقدام مستقل، پرسش‌های جدیدی را درباره‌ی مسئولیت اخلاقی انسان و ماشین، معیارهای اخلاقی در طراحی و استفاده از هوش مصنوعی و تأثیر این فناوری بر ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی مطرح کرده است. این فناوری می‌تواند در خدمت ترویج و تقویت ارزش‌های اخلاقی و دینی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین می‌تواند چالش‌هایی را نیز برای اخلاق دینی ایجاد کند، از جمله مسئله تبعیض الگوریتمی، سوءاستفاده از هوش مصنوعی برای اهداف غیراخلاقی و ایجاد تردید درباره‌ی مرجعیت اخلاقی. در این راستا، پژوهش در حوزه‌ی الهیات و هوش مصنوعی به عنوان یک زمینه‌ی میان‌رشته‌ای نوظهور و رو به رشد، از اهمیت بسزایی برخوردار است.

این حوزه‌ی پژوهشی با بررسی تأثیرات هوش مصنوعی بر دین، معنویت، اخلاق، و باورهای دینی، به دنبال پاسخ به پرسش‌های بنیادین درباره‌ی ماهیت انسان، خدا، و جهان در عصر هوش مصنوعی است. این پژوهش‌ها می‌توانند به ما در درک بهتر فرصت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی در حوزه‌ی دین و الهیات کمک کرده و راهکارهایی برای استفاده مسئولانه و اخلاقی از این فناوری در جهت ارتقای معنویت، اخلاق، و رفاه انسان ارائه دهند.

با در نظر گرفتن اهمیت هوش مصنوعی، برخی موضوعات پژوهشی که می‌توان در حیطه الهیات و هوش مصنوعی از آنها بهره گرفت شامل موارد ذیل است:

1. هوش مصنوعی و شکل‌گیری هویت دینی در نسل Z: بررسی تأثیر الگوریتم‌ها، شبکه‌های اجتماعی و واقعیت مجازی بر شکل‌گیری و تحول هویت دینی جوانان.
2. هوش مصنوعی و بحران هویت دینی: تحلیل نقش هوش مصنوعی در ایجاد یا تشدید بحران هویت دینی در جوامع مختلف.
3. هوش مصنوعی و هویت دینی مجازی: بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر شکل‌گیری و ابراز هویت دینی در فضای مجازی و پیامدهای آن.
4. هوش مصنوعی و بازتعریف هویت دینی: تحلیل نقش هوش مصنوعی در بازتعریف و بازسازی مفاهیم و مرزهای هویت دینی.
5. هوش مصنوعی و هویت دینی در جوامع سکولار: تحلیل تأثیر هوش مصنوعی بر هویت دینی در جوامعی که دین نقش کمتری در حوزه عمومی دارد.
6. هوش مصنوعی و هویت دینی در جوامع دینی: بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر هویت دینی در جوامعی که دین نقش پررنگی در حوزه عمومی دارد.
7. هوش مصنوعی و هویت دینی در خانواده: تحلیل تأثیر هوش مصنوعی بر انتقال و شکل‌گیری هویت دینی در خانواده.
8. هوش مصنوعی و هویت دینی در نظام آموزشی: بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر آموزش دینی و شکل‌گیری هویت دینی در مدارس و دانشگاه‌ها.
9. هوش مصنوعی و هویت دینی در هنر: بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر تولید و مصرف آثار هنری با مضامین دینی و تأثیر آن بر هویت دینی.
10. هوش مصنوعی و آگاهی دینی در رسانه‌ها: بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر تولید و توزیع محتوای دینی در رسانه‌ها و تأثیر آن بر آگاهی دینی مخاطبان.
11. هوش مصنوعی و مفهوم دعا در عصر دیجیتال: بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر مفهوم و شیوه‌های دعا، از جمله استفاده از برنامه‌های دعا، ربات‌های دعا، و شبکه‌های اجتماعی برای دعا و نیایش.
12. هوش مصنوعی و توبه و استغفار: تحلیل تأثیر هوش مصنوعی بر تسهیل و تشویق توبه و استغفار از گناهان، از جمله از طریق برنامه‌های مشاوره دینی آنلاین و فضاهای مجازی مذهبی.
13. هوش مصنوعی و امید و توکل به آینده: بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر تقویت امید و توکل به آینده در انسان دیندار، در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات زندگی.
14. هوش مصنوعی و عشق به خدا: تحلیل تأثیر هوش مصنوعی بر تجربه عشق به خدا و ابراز آن در زندگی روزمره.
15. هوش مصنوعی و عبادت خدا: تحلیل تأثیر هوش مصنوعی بر شیوه‌ها و اشکال عبادت، از جمله استفاده از فناوری‌های واقعیت مجازی و افزوده برای ایجاد تجربیات عبادی جدید و جذاب.

16. هوش مصنوعی و تحول در روش‌های آموزش دینی: بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر روش‌های سنتی آموزش دینی و ارائه راهکارهایی برای استفاده بهینه از فناوری‌های هوش مصنوعی در آموزش دینی.

17. هوش مصنوعی و نقش دین در حوزه عمومی: تحلیل تأثیر هوش مصنوعی بر حضور و نقش دین در حوزه عمومی، از جمله در سیاست، اقتصاد، و فرهنگ.
18. هوش مصنوعی و مراقبه در محیط کار: بررسی کاربرد هوش مصنوعی در ترویج و تسهیل مراقبه در محیط کار، و تحلیل تأثیر آن بر کاهش استرس، افزایش بهره‌وری، و بهبود روابط کاری.
19. هوش مصنوعی و وحی در الهیات یهودی: بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر درک و تفسیر وحی در الهیات یهودی، با توجه به مفاهیمی مانند تورات، نبوت، و تلمود.
20. هوش مصنوعی و وحی در متون مقدس: بررسی بازنمایی وحی در متون مقدس ادیان مختلف با استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی، و تحلیل الگوها، شباهت‌ها، و تفاوت‌ها در این بازنمایی‌ها.

تعداد محورها و عناوینی که در این راستا تعریف شده، بیش از این موارد است و نیاز است با برنامه‌ریزی مسنجم‌تر به تعبیر رهبر معظم انقلاب سریع‌تر وارد این عرصه شد و از دستاوردهای آن بهره‌های فراوانی در مسیر دین و معنویت برد.

انتهای‌پیام/