چه اتفاقی میافتد اگر یک خلبان جنگنده ماسک خود را حین پرواز بردارد؟
برای یک خلبان جنگنده، برداشتن ماسک در ارتفاع پروازی یک اشتباه ساده نیست، بلکه آغاز شمارش معکوس چند ثانیهای برای بیهوشی ناشی از کمبود اکسیژن و سقوطی اجتنابناپذیر است. به گزارش خبرنگار دانش و فناوری گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در دنیای پیچیده و پرسرعت هوانوردی نظامی، ماسک اکسیژن خلبان جنگنده فراتر از یک وسیله جانبی
برای یک خلبان جنگنده، برداشتن ماسک در ارتفاع پروازی یک اشتباه ساده نیست، بلکه آغاز شمارش معکوس چند ثانیهای برای بیهوشی ناشی از کمبود اکسیژن و سقوطی اجتنابناپذیر است.
به گزارش خبرنگار دانش و فناوری گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در دنیای پیچیده و پرسرعت هوانوردی نظامی، ماسک اکسیژن خلبان جنگنده فراتر از یک وسیله جانبی ساده، یک جزء حیاتی و یکپارچه از سیستم پشتیبانی حیات محسوب میشود.
این قطعه فناورانه، مرز میان اجرای موفقیتآمیز مأموریت و وقوع یک فاجعه مرگبار است.
برداشتن این ماسک حین پرواز، حتی برای چند ثانیه، زنجیرهای از وقایع خطرناک فیزیولوژیکی را آغاز میکند که تقریباً به طور قطع به از دست رفتن هوشیاری خلبان و سقوط هواپیما منجر خواهد شد.
در ادامه به بررسی ابعاد مختلف این خطر، از جمله هیپوکسی، تأثیر نیروی جی و فناوریهای پیشرفتهای که در این ماسکها تعبیه شده است، میپردازیم.
بعد اول، تهدید فوری و نامرئی هیپوکسی
مهمترین و فوریترین خطر، هیپوکسی یا کمبود اکسیژن در مغز است. جنگندهها در ارتفاعات عملیاتی بالا (معمولاً بالاتر از ۳۰,۰۰۰ فوت) پرواز میکنند، جایی که فشار اتمسفر به شدت پایین است. اگرچه کابین جنگنده تا حدی فشارگذاری میشود، اما فشار داخلی آن معادل ارتفاعی بین ۱۵,۰۰۰ تا ۲۵,۰۰۰ فوت نگه داشته میشود که همچنان برای تنفس بدون اکسیژن کمکی ناکافی و خطرناک است.
با برداشتن ماسک در این شرایط، پدیدهای به نام زمان مفید هوشیاری وارد عمل میشود. این زمان، فرصت خلبان برای اتخاذ یک تصمیم منطقی قبل از دست دادن تواناییهای شناختی است. در ارتفاع ۳۵,۰۰۰ فوت، زمان مفید هوشیاری تنها ۳۰ تا ۶۰ ثانیه است و در ارتفاعات بالاتر از ۴۰,۰۰۰ فوت، این زمان به کمتر از ۱۵ ثانیه کاهش مییابد.
خطرناکترین جنبه هیپوکسی، علائم فریبنده آن مانند احساس سرخوشی کاذب ، سرگیجه و اختلال در قضاوت است که باعث میشود خلبان وخامت اوضاع را درک نکند تا زمانی که دیگر خیلی دیر شده باشد.
بعد دوم، مقابله با نیروی جی و پدیده G-LOC
ماسک پرواز نظامی نقشی حیاتی در مقابله با نیروی گرانش بالا (G-Force) در حین مانورهای سنگین ایفا میکند. هنگام یک چرخش تند، نیروی جی خون را از سر به سمت پایینتنه میکشد و میتواند منجر به از دست دادن هوشیاری ناشی از نیروی جی (G-LOC) شود. فناوریهای ماسک مستقیماً برای مقابله با این پدیده طراحی شدهاند.
سیستم تنفس با فشار مثبت (PPB) یکی از این فناوریهاست. در شرایط G بالا، این سیستم اکسیژن را با فشار به ریههای خلبان پمپ میکند. این فشار اضافی در قفسه سینه، به حفظ فشار خون در مغز کمک کرده و آستانه تحمل خلبان در برابر نیروی جی را به میزان قابل توجهی افزایش میدهد. این سیستم در هماهنگی کامل با لباس ضد-جی (G-suit) و تکنیکهای تنفسی خاص خلبان (AGSM) عمل میکند. برداشتن ماسک، این بخش حیاتی از سیستم دفاعی بدن در برابر G-LOC را به طور کامل از کار میاندازد و خلبان را در برابر بیهوشی ناگهانی بسیار آسیبپذیر میکند.
فناوریهای پیشرفته و کارکردهای چندگانه ماسک
ماسکهای پرواز مدرن، اوج مهندسی و طراحی ارگونومیک هستند و چندین وظیفه را به طور همزمان انجام میدهند:
سیستم اکسیژنرسانی هوشمند: این ماسکها از سیستم اکسیژن بر حسب تقاضا استفاده میکنند. در ارتفاعات پایینتر، اکسیژن خالص را با هوای کابین ترکیب میکنند تا در مصرف آن صرفهجویی شود و در ارتفاعات بالا، اکسیژن ۱۰۰٪ خالص را فراهم میکنند.
ارتباطات یکپارچه: یک میکروفون حساس و ضد نویز در داخل ماسک تعبیه شده که ارتباط رادیویی شفاف و واضح را حتی در محیط پر سر و صدای کابین جنگنده تضمین میکند. بدون ماسک، ارتباط خلبان با برج مراقبت و دیگر هواپیماها قطع میشود.
محافظت فیزیکی و شیمیایی: ماسک از صورت و مجاری تنفسی در برابر دود و گازهای سمی ناشی از آتشسوزی احتمالی محافظت میکند. همچنین در صورت خروج اضطراری، از صورت خلبان در برابر باد شدید و ذرات معلق در هوا محافظت مینماید.
برداشتن ماسک توسط خلبان جنگنده در حین پرواز یک اشتباه ساده نیست، بلکه یک تصمیم فاجعهبار با عواقب قطعی است. این عمل بلافاصله خلبان را در معرض هیپوکسی قرار میدهد، توانایی او برای مقابله با نیروی جی را از بین میبرد، سیستم ارتباطی او را قطع میکند و او را در برابر خطرات محیطی بیدفاع میسازد. فناوریهای پیچیدهای که در یک ماسک پرواز نظامی به کار رفته، آن را به یک ابزار حیاتی برای بقا تبدیل کرده است که عملکرد صحیح آن، تضمینکننده جان خلبان و موفقیت مأموریت است.