پوسیدگی مغزی در کودکان نسل دیجیتال

خبرگزاری تسنیم،‌ محمدمهدی سیدناصری؛ پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان:

در دنیای دیجیتال امروزی، کودکان و نوجوانان بیشتر از هر زمان دیگری در معرض محتوای آنلاین قرار دارند در همین راستا؛ دانشگاه اکسفورد در سال 2024، اصطلاح «پوسیدگی مغزی» را به‌عنوان واژه‌ سال انتخاب کرده است که به کاهش تدریجی توانایی‌های شناختی و فکری افراد، به ویژه در اثر مصرف محتوای بی‌ارزش آنلاین، اشاره دارد.

واژه‌ «پوسیدگی مغزی» که در ابتدا توسط هنری دیوید تورئو در کتاب والدن به کار رفته بود، در سال‌های اخیر معنای جدیدی به خود گرفته است. این اصطلاح اکنون به‌طور خاص به کاهش توانایی‌های فکری ناشی از مصرف مفرط محتوای سطحی و بی‌ارزش آنلاین اشاره دارد.

باتوجه به افزایش دسترسی به اینترنت و گسترش پلتفرم‌های اجتماعی، این پدیده به شدت بر نسل‌های آینده تاثیر گذاشته است. کودکان و نوجوانان که در دوران شکل‌گیری مغز خود هستند، بیش از دیگر گروه‌ها تحت تأثیر این محتوا قرار می‌گیرند. بنابراین، بررسی اثرات این پدیده بر رشد شناختی و روانی این گروه از جامعه ضروری است.

پوسیدگی مغزی به فرآیند کاهش توانمندی‌های ذهنی ناشی از مصرف بیش از حد محتوای کم‌ارزش و بی‌چالش اشاره دارد. اصطلاحی که در سال 2024 به‌عنوان واژه سال توسط دانشگاه اکسفورد معرفی شد، نشان‌دهنده‌ نگرانی‌های فزاینده در خصوص تأثیرات منفی محتوای آنلاین بی‌ارزش بر سلامت روانی و فکری کاربران، به ویژه کودکان است. بر اساس تحقیقات دانشگاه آکسفورد، این اصطلاح بیشتر در فضای دیجیتال و در ارتباط با محتوای رسانه‌های اجتماعی، که غالباً بی‌ارزش و سطحی هستند، به‌کار می‌رود.

استفاده‌ بیش از حد از این محتوا می‌تواند منجر به کاهش توانایی‌های شناختی و حتی ایجاد مشکلاتی چون کاهش تمرکز، حافظه ضعیف و کاهش قدرت تحلیل در کودکان نسل آلفا شود.

مغز کودکان در دوران رشد به شدت تحتِ تأثیر محیط و محتوای مصرفی قرار دارد. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف محتوای بی‌ارزش و بی‌چالش می‌تواند به کاهش توجه و تمرکز منجر شود، همچنین مطالعات دیگر نشان داده‌اند که این نوع محتوا به ویژه بر توانایی‌های حافظه‌ای کودکان تأثیر منفی می‌گذارد، زیرا مغز نیاز به چالش‌های فکری و تحلیلی جهت رشد دارد. محتوای بی‌ارزش، که معمولاً فاقد اطلاعات آموزشی و علمی است، به مغز کودک فرصت پردازش و تحلیل اطلاعات را نمی‌دهد و باعث ایجاد نوعی «بازی ذهنی» می‌شود که در آن کودک صرفاً در حال تماشای محتوای بدون هدف و یا تکراری است.

از سوی دیگر، تحقیقات علمی نشان می‌دهد که محتوای آنلاین بی‌ارزش می‌تواند باعث اختلال در خواب، کاهش توانمندی‌های اجتماعی و حتی مشکلات عاطفی شود. بسیاری از مطالعات بر این نکته تأکید دارند که کودکان وقتی بیش از حد در معرض محتوای آنلاین قرار می‌گیرند، با مشکلاتی نظیر اضطراب، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس مواجه می‌شوند.

پوسیدگی مغزی می‌تواند پیامدهای عمیق و بلندمدتی برای رشد اجتماعی و عاطفی کودکان داشته باشد. این اثرات ممکن است شامل ضعف در ارتباطات اجتماعی، کاهش مهارت‌های حل مسئله و حتی رشد ضعیف مهارت‌های شناختی در دوران تحصیل باشد و همچنین، این کودکان ممکن است از نظر عاطفی دچار عدم تعادل شوند، چرا که عدم تعامل با محتوای چالش‌برانگیز و غنی می‌تواند مانع از رشد و توسعه هیجانی آنها گردد.

جهت مقابله با پدیده‌ی پوسیدگی مغزی در کودکان، ضروری است که والدین، معلمان و نهاد خانواده و سیاستگذاران به ایجاد محیط‌های آنلاین سالم و مفید برای کودکان توجه نمایند. برخی از راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:

1 ـ نظارت بر محتوای مصرفی کودکان و اطمینان از متناسب بودن آن با سن و سطح تحصیلی آن‌ها.

2 ـ تشویق کودکان به مصرف محتوای آموزشی و فکری، همچون ویدئوهای مستند، کتاب‌های دیجیتال و مقالات علمی.

3 ـ ترویج فعالیت‌های خارج از فضای آنلاین همچون ورزش و بازی‌های فکری که به رشد مغز و مهارت‌های اجتماعی کمک می‌کند.

4 ـ آموزش به کودکان در خصوص انتخاب محتوای باکیفیت و ایجاد خودآگاهی نسبت به تأثیرات محتواهای آنلاین بر سلامت روانی آن‌ها.

پوسیدگی مغزی کودکان نسل‌آلفا در اثر مصرف محتوای بی‌ارزش آنلاین یک نگرانی جدی است که می‌تواند پیامدهای منفی بر رشد فکری، روانی و اجتماعی آنها داشته باشد. با افزایش آگاهی و تغییرات در نحوه‌ی مصرف محتوا، می‌توانیم از این اثرات جلوگیری کرده و به رشد سالم کودکان کمک کنیم. در دنیای دیجیتال امروز، مهم است که از محتوای سالم و چالش‌برانگیز برای کودکان استفاده کرده تا از خطرات پوسیدگی مغزی جلوگیری کنیم.

انتهای پیام/