نقش دولت ها در توسعه اقتصاد دیجیتال چیست؟

اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: اقتصاد دیجیتال به عنوان یکی از تأثیرگذارترین عوامل پایداری و پیشرفت اقتصادی در قرن حاضر شناخته می‌شود. دیجیتال‌شدن تنها روش زندگی مردم را دگرگون نکرده، بلکه مدل‌های کسب‌وکار، تولید و ارائه خدمات را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است. در این بین، دولت‌ها نقش مهمی در شکل‌دهی، حمایت و راهنمایی اقتصاد دیجیتال دارند. اما دقیا چه نقشی بر عهده دارند و چگونه می‌توانند از این تحول نهایت بهره را ببرند؟

ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال

یکی از مسئولیت‌های اولیه دولت‌ها توسعه زیرساخت‌های ICT است. بدون زیرساخت مناسب هیچ اقتصادی قادر به بهره‌برداری از فرصت‌های دیجیتال نیست. دولت باید در توسعه شبکه‌های پرسرعت، افزایش پهنای باند و گسترش فناوری‌های نسل پنجم سرمایه‌گذاری کند. همچنین اطمینان از دسترسی برابر مناطق شهری و روستایی به این زیرساخت‌ها ضروری است.

دولت‌ها باید سرمایه‌گذاری در شبکه‌های اینترنت پرسرعت، پهنای باند، فناوری ۵G و توسعه شبکه‌های فیبر نوری را در اولویت قرار دهند. همچنین اطمینان از دسترسی برابر به این زیرساخت‌ها در مناطق شهری و روستایی از اهمیت بالایی برخوردار است.

به عنوان مثال، دولت چین با اجرای برنامه‌های بلندپروازانه برای توسعه شبکه ۵G و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ارتباطی، توانسته است به یکی از پیشگامان اقتصاد دیجیتال تبدیل شود. در مقابل، کشور‌های در حال توسعه که از نظر زیرساختی عقب مانده‌اند، برای رسیدن به رقابت جهانی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری بلندمدت هستند.

تنظیم مقررات و قانون‌گذاری

اقتصاد دیجیتال با مسائل حقوقی و قانونی تازه‌ای مواجه است. مسائلی مانند حریم خصوصی، امنیت سایبری، حفاظت از داده‌ها و مالکیت معنوی نیاز به تدوین و اجرای قوانین به‌روز دارند. دولت باید قانون‌گذار فعال‌تری باشد تا از حقوق مردم حمایت کند و همزمان فضایی امن برای کسب‌وکار‌ها فراهم آورد.

بیشتر بخوانید: چگونه می‌توان به توسعه پایدار دست یافت؟

به عنوان مثال، اتحادیه اروپا با اجرای مقررات جدید حفاظت از داده‌ها (GDPR) تبدیل به یکی از پیشگامان بزرگ جهانی در زمینه حمایت از حریم خصوصی شده است. این قانون جدید نه تنها در اروپا بلکه در سراسر جهان به عنوان یک استاندارد معتبر شناخته می‌شود و شرکت‌های بین المللی مجبور به رعایت آن هستند.

حمایت از نوآوری و کارآفرینی

دولت‌ها باید زمینه مساعدی را برای رشد و شکوفایی شرکت‌های نوپا و فناوری به وجود آورند. حمایت از خلاقیت و نوآوری مثل ایجاد صندوق‌های تسهیلاتی، فراهم کردن تسهیلات مالیاتی و ساخت پارک‌های فناوری می‌تواند توسعه سریع‌تر اقتصاد دیجیتال را امکان‌پذیر سازد. علاوه بر این، ایجاد شبکه‌های همکاری میان شرکت‌های بزرگ، شرکت‌های نوپا و دانشگاه‌ها می‌تواند منجر به تبادل دانش و تکامل فناوری‌های نوین شود.

کره جنوبی نمونه‌ای موفق از این سیاست‌هاست. دولت این کشور با ارائه بسته‌های حمایتی به شرکت‌های نوپا و ایجاد مناطق ویژه فناوری، در شکوفایی سریع اقتصاد دیجیتال نقش موثری ایفا کرده است. این کشور اکنون یکی از مهمترین بازیگران جهانی در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات محسوب می‌شود.

توسعه مهارت‌های دیجیتال و آموزش

دولت‌ها باید سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش را افزایش دهند و برنامه‌های آموزشی را با توجه به نیاز‌های بازار کار دیجیتال تنظیم کنند. این مهارت‌هایی، چون برنامه‌نویسی، هوش مصنوعی، تجزیه و تحلیل داده و دیگر مهارت‌های مرتبط را در بر می‌گیرد.

برنامه‌های آموزشی باید نه تنها در مقطع‌های مختلف دبستان، دبیرستان و دانشگاه بلکه برای افرادی که نیازمند به‌روزرسانی مهارت‌های خود هستند نیز طراحی شود. برخی از دولت‌ها برنامه‌های یادگیری طول عمر را اجرایی می‌سازند تا کارکنان بتوانند همواره با تحولات فناوری همگام باشند.

توسعه دولت الکترونیک

یکی دیگر از مهم‌ترین نقش‌های دولت، توسعه خدمات دولت الکترونیک است. دیجیتال‌سازی خدمات دولتی باعث افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و آسان شدن ارتباطات میان دولت و مردم می‌گردد. دولت الکترونیک می‌تواند شفافیت را افزایش دهد و از فساد اداری جلوگیری کند.

ایران نیز در حال پیشرفت در زمینه دولت الکترونیک است. شهروندان می‌توانند اکنون بیش از ۸۰ درصد خدمات دولتی را از طریق اینترنت دریافت کنند که این رقم در حال افزایش است. بسیاری از کشور‌ها از مدل موفق ایران الهام گرفته‌اند.

امنیت سایبری و حفاظت از داده‌ها

با گسترش اقتصاد دیجیتال در ایران، تهدیدات سایبری نیز شدت یافته است. دولت مکلف است تا زیرساخت‌های مهم دیجیتال کشور را در مقابل حملات سایبری محافظت کند و فضای امنی برای فعالیت‌های مجازی فراهم سازد. تدوین استراتژی ملی امنیت سایبری و راه‌اندازی مراکز پاسخگو به حملات سایبری از جمله تدابیری است که دولت باید انجام دهد.

این کار نیاز به برنامه‌ریزی و استفاده از نیروهای متخصص برای فراهم کردن زیرساخت‌های امنیت سایبری کشور است و دولت‌ها نقش مهمی در تدوین برنامه‌ها و سیاست‌ها برای ایجاد فضایی امن دارند. از این رو این مقوله از مهم‌ترین وظایف دولت در حوزه توسعه اقتصاد دیجیتال به شمار می‌آید. 

ایجاد بازار‌های دیجیتال و توسعه تجارت الکترونیک

دولت می‌تواند با ایجاد زمینه‌های قانونی و تسهیلاتی، رشد تجارت الکترونیک در ایران را تقویت کند. این امر شامل ساده‌سازی مقررات تجارت آنلاین، توسعه سیستم‌های پرداخت الکترونیک و ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز لجستیک است. همچنین دولت می‌تواند با همکاری بخش خصوصی، بازار‌های آنلاین محلی را تقویت و صادرات دیجیتال را افزایش دهد.

کاهش شکاف دیجیتال و جذب سرمایه خارجی

اقتصاد دیجیتال زمانی موفق خواهد بود که تمام گروه‌های اجتماعی بتوانند به‌طور برابر از آن بهره ببرند. دولت باید برنامه‌هایی برای کاهش شکاف دیجیتال اجرا کند. از جمله این برنامه‌ها: افزایش دسترسی به اینترنت در مناطق محروم، ارائه یارانه‌های دیجیتال و آموزش مردم.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به شتاب‌بخشیدن به رشد بخش دیجیتال کمک کند. دولت باید با ارائه تسهیلات مالی و ایجاد امنیت، سرمایه‌گذاران خارجی را ترغیب کند تا در حوزه فناوری و دیجیتال سرمایه‌گذاری کنند.

نقش دولت در استفاده از هوش مصنوعی

آینده بازار کار در جهان عمیقاً به هوش مصنوعی و دگرگونی‌های ناشی از توسعه و پیشرفت در این حوزه بستگی دارد. در آینده هرچه صنایع بتوانند بیشتر از این ابزار مدرن بهره بگیرند، بیشتر می‌توانند در اقتصاد دیجیتال پیشتاز باشند.

هوش مصنوعی به عنوان یکی از ستون‌های بنیادین اقتصاد دیجیتال، نیازمند حمایت فعال دولت‌هاست. دولت‌ها می‌توانند با تأسیس مراکز تحقیقاتی بزرگ، اختصاص بودجه‌های گسترده و تهیه طرح‌های استراتژیک ملی، گام‌های بلندی در پیشبرد این فناوری بردارند. چین و آمریکا از جمله کشور‌هایی هستند که در این عرصه سرمایه‌گذاری‌های عظیمی داشته‌اند.

سخن آخر

نقش دولت‌ها در اقتصاد دیجیتال گسترده و پیچیده است. از طراحی زیرساخت‌های فناورانه گرفته تا وضع مقررات و حمایت از نوآوری‌ها، همه این اقدامات برای رشد و توسعه پایدار اقتصاد دیجیتال ضروری محسوب می‌شوند. دولت‌ها با اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه و همکاری عمیق با بخش خصوصی می‌توانند اقتصاد دیجیتال را به محرک اصلی پیشرفت اقتصادی و رفاه اجتماعی تبدیل کنند.