نشست هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه پردازی نقد و مناظره برگزار شد
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به علل کامیابی و ناکامی نظریه‌پردازی در کشور در این نشست بیان کرد: تجربیات علمی و مدیریتی من نشان می‌دهد که چهار علت اصلی برای کامیابی در نظریه‌پردازی وجود دارد. علت اول، وجود یک میراث غنی فلسفی
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به علل کامیابی و ناکامی نظریه‌پردازی در کشور در این نشست بیان کرد: تجربیات علمی و مدیریتی من نشان می‌دهد که چهار علت اصلی برای کامیابی در نظریه‌پردازی وجود دارد. علت اول، وجود یک میراث غنی فلسفی و حکمی است که بنیان‌های نظریه‌پردازی را شکل داده است. نظام‌های هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی، ارزش‌شناسی و دین‌شناسی و پیوند با حکمت به عنوان ارکان این نظریه‌پردازی مطرح هستند. پیوند حکمت با سنت و مدرنیته نیز چارچوبی عمیق برای مرجعیت علمی و نظریه‌پردازی فراهم کرده است.
وی ادامه داد: علت دوم، نزاع مبارک میان فلسفه، کلام و عرفان در تمدن اسلامی است. این نزاع منجر به رشد و بالندگی این دانش‌ها شده و تمدن اسلامی را از نظر علمی و معنوی تقویت کرده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: سومین عامل کامیابی، وجود نظریه‌پردازان حکمت‌بنیان در تاریخ تمدن اسلامی است. نام‌هایی همچون فارابی، خوارزمی، ابوریحان، ابن‌سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، شیخ بهایی و علامه طباطبایی همگی نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ نظریه‌پردازی در تمدن ایرانی-اسلامی ایفا کرده‌اند. این شخصیت‌ها توانمندی نظریه پردازی ایجاد کرده‌اند.
استاد خسروپناه گفت: چهارمین علت کامیابی، حمایت‌های ساختاری از کرسی‌های نظریه‌پردازی و تنوع این کرسی‌ها در کشور است. توسعه کرسی‌های ترویجی و نقد و نوآوری در دوره‌های مختلف به رونق مباحث علمی کمک کرده است. این کرسی‌ها فرصتی برای تقویت تعاملات علمی و نقد و نوآوری فراهم کرده‌اند.
وی در مورد علل ناکامی نظریه‌پردازی بیان کرد: نخستین علت، حفظ و تکرار نظریه‌های علوم انسانی مدرن بدون ابتکار و نوآوری است. در بسیاری از مراکز علمی، به جای ارائه نظرات جدید، نظریات قدیمی صرفاً تکرار می‌شوند. این امر مانع پیشرفت علمی می‌شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: یکی از عوامل اصلی ناکامی در نظریه‌پردازی، عدم عبور از نظریه‌های گذشته است. این موضوع باعث می‌شود که فضای فکری ما در بسیاری از موارد به تکرار نظریات پیشین محدود شود. عامل دوم، بی‌توجهی به پارادایم‌ها، استراتژی‌ها و روش‌های حاکم بر تحقیق است.
وی ادامه داد: عامل سوم ناکامی نظریه پردازی، عدم آگاهی و ترویج روش‌شناسی مبتنی بر حکمت اسلامی است. در بحث علوم انسانی اسلامی، بیشتر بر مفهوم علم دینی و مبانی معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی تأکید شده، اما روش‌های تولید نظریه در این حوزه کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
استاد خسروپناه چهارمین عامل ناکامی را نظریه‌بسندگی دانست و بیان کرد: زمانی که نظریه‌ای ارائه می‌شود، اما به سطوح بالاتر آمادگی و بلوغ فناوری نمی‌رسد. بلوغ فناوری بیشتر در علوم فنی و مهندسی مطرح شده و ما نیز در شورای عالی انقلاب فرهنگی به دنبال بومی‌سازی این مفهوم برای علوم انسانی هستیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: بسیاری از سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران هنوز باور ندارند که سیاست‌گذاری باید مبتنی بر نظریه باشد. برای مثال، وقتی سند‌های معماری، شهرسازی، یا فرهنگی تدوین می‌شوند، باید بر اساس نظریه‌های مرتبط باشند. عدم توجه به این پیوند میان نظریه و سیاست‌گذاری باعث ایجاد جزایر متفرقه و تصمیم‌گیری‌های ناهمگون می‌شود. ضعف در این زمینه یکی از عوامل عدم پیوند نظریه و عمل است.
نظریه‌های جدید باید قدرت نقد نظریه‌های دیگران را در خود داشته باشد
آیت الله علی اکبر رشاد رئیس هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی و مناظره در این نشست بیان کرد: در ایامی پرچالش و با اهمیت به سر می‌بریم و ان‌شاءالله این حوادث تلخ به پیروزی مسلمانان منجر خواهد شد.
وی ادامه داد: ممکن است برخی نظریه‌ها به ظهور دانش‌های جدید منجر شوند و بعضی فراتر از نظریه‌های معمول باشند. نظریه‌ها می‌توانند به طور عرضی، طولی و عمودی طبقه‌بندی شوند. گزاره‌ها یا ادعا‌ها باید به صورت روشن و منسجم و مبتنی بر مبانی مشخص، برخوردار از دلایل کافی باشند و در توجه به معیشت و معرفت مردم کاربرد داشته باشند.
رئیس هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی و مناظره گفت: در مورد ماهیت نظریه، باید به علمی بودن آن توجه کنیم. نظریه باید دلایل کافی و اثرگذاری داشته باشد و مشکلات را حل کند. همچنین باید قدرت نقد نظریه‌های دیگران را در خود داشته باشد. به علاوه، نظریه‌ای که از لحاظ جغرافیایی مورد تایید قرار می‌گیرد، باید به آن ارجاع شود تا مورد قبول واقع گردد.
وی عنوان کرد: فرهنگستان علوم در حال رشد و توسعه است و خوشبختانه شاهد بازگشت جلسات نظریه‌پردازی به این مکان هستیم. فرهنگستان به عنوان مجمع انبوه نخبگان، در راس علم قرار دارد و دکتر خسرو پناه با تدبیر و دانایی خود، کمک شایانی به مدیریت این نهاد کرده‌اند.
آیت الله رشاد عنوان کرد: باید توجه داشته باشیم که منابع ما محدود هستند و در صورت عدم تأمین، ممکن است با مشکلات جدی مواجه شویم. در پایان، نیاز است که راهکار‌هایی برای حل مشکلات ایجاد کنیم و تضمین بودجه را جدی بگیریم. برگزاری جلسات منظم، حداقل ماهی یک بار، و تلاش در جهت ایجاد وحدت باید در دستور کار قرار گیرد و امیدواریم هر شش ماه یک بار، نشستی از این دست برگزار شود.
دکتر محمدرضا شمس اردکانی دبیر فرهنگستان علوم ایران در این نشست بیان کرد: از سال ۸۲، کرسی‌های نظریه‌پردازی در فرهنگستان علوم تصویب و فعالیت خود را آغاز کردند و سپس به دیگر نقاط منتقل شدند.
وی ادامه داد: یکی از افتخارات فرهنگستان این است که بحث نظریه‌پردازی در آن محقق شده است؛ این امر به عنوان یکی از سه رسالت اصلی فرهنگستان به شمار می‌رود.
دبیر فرهنگستان علوم گفت: نظریه پردازی در گروه‌های علمی نیز دنبال می‌شود که جای تقدیر دارد. اما باید توجه داشت که مقاله در گروه‌های انسانی به اندازه مقاله در شیمی نباید ارزیابی شود؛ در برخی حوزه‌ها، ارائه نظریه آسان‌تر از سایر حوزه‌هاست.
وی عنوان کرد: اصل نظریه‌پردازی و ایجاد نظریه، کاری بسیار دشوار است که نیاز به حمایت دارد. فرهنگستان نیز در این راستا حمایت‌هایی انجام داده و دکتر خسرو پناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در این زمینه تلاش‌های شایانی داشته‌اند.