ناترازی‌های انرژی برای تحقق رشد اقتصادی ۸ درصدی رفع شود
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، الزامات رشد ۸ درصدی اقتصاد در برنامه میز اقتصاد امروز شبکه خبر با حضور آقایان ابراهیم صیامی مدیرکل دفتر آینده پژوهی وزارت اقتصاد، ابراهیم عزیزی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی، حسین درودیان کارشناس اقتصادی (به صورت تلفنی)، حسن حسن خانی کارشناس اقتصادی از استودیو قم
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، الزامات رشد ۸ درصدی اقتصاد در برنامه میز اقتصاد امروز شبکه خبر با حضور آقایان ابراهیم صیامی مدیرکل دفتر آینده پژوهی وزارت اقتصاد، ابراهیم عزیزی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی، حسین درودیان کارشناس اقتصادی (به صورت تلفنی)، حسن حسن خانی کارشناس اقتصادی از استودیو قم و میرسامان پیشوایی رئیس سازمان ملی بهره وری (به صورت تلفنی) بررسی شد.
مقدمه: می‌خواهیم راجع به الزامات رشد ۸ درصدی اقتصاد در کشور صحبت کنیم که یکی از تکالیف مهم برنامه هفتم پیشرفت کشور است. در برنامه هفتم پیشرفت تعیین شده که رشد اقتصادی سالانه باید ۸ درصد باشد و این رشد اقتصادی عبارت است از افزایش تولید کالا‌ها و خدمات در یک اقتصاد، افزایش کالا‌های سرمایه‌ای، نیروی کار، فناوری، سرمایه انسانی همه می‌تواند به این فرایند کمک کنند و این مفهوم معمولاً با استفاده از برآورد‌هایی مثل تولید ناخالص داخلی بر اساس افزایش ارزش بازار جمع شده کالا‌ها و خدمات اضافی تولید شده و اندازه‌گیری می‌شود.
کارشناسان اقتصادی معتقدند با استفاده از ظرفیت‌های موجود در کشور ما می‌توانیم به این رشد اقتصادی دست پیدا کنیم البته باید یک سری الزاماتی در این زمینه مهیا شود و قبل از آن یک سری کار‌هایی انجام بشود. در ابتدا گزارشی را ببینیم.
سوال: گزارش مروری کرد در مورد مقایسه نرخ رشد اقتصادی که ما تجربه کردیم، همانطور که می‌دانید برنامه هفتم پیشرفت از ۱۴۰۳ آغاز شده و در سال ۱۴۰۷ باید به اتمام برسد و بودجه‌های سالانه به نوعی به تحقق آنچه در برنامه هفتم پیشرفت تکلیف شده کمک می‌کند. آقای دکتر عزیزی رشد اقتصادی ۸ درصدی در قوانین ما چه الزاماتی برایش قرار داده شده و به نظر شما دولت چه الزامات قانونی را باید می‌آورد که نیاورده یا آورده و شما باید بیشتر روی آن تاکید کنید؟
عزیزی: قانون برنامه بر اساس سیاست‌های کلی نظام تنظیم شده است، در بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی سیاست‌های کلی تدوین می‌شود، تعیین می‌شود و بعد ابلاغ می‌شود و هم دولت و هم مجلس باید به آن پایبند باشند و به نظر می‌آید که عمل به سیاست‌ها ما را به پیشرفت توام با عدالت می‌رساند، چون کار کارشناسی بسیار دقیقی در خصوص سیاست‌ها انجام گرفته است این سیاست‌ها تبدیل به برنامه شده الان ما برنامه‌ای داریم برنامه ۵ ساله هفتم، در سیاست‌های کلی رشد کشور توسط رشد اقتصادی ۸ درصد در برنامه دیده شده است همین آمده در قانون برنامه منعکس شده است.
ولی وقتی ما می‌خواهیم به رشد ۸ درصد برسیم باید مجموعه‌ای از برنامه‌ها حتماً عملیاتی شود وقتی می‌خواهیم رشد اقتصادی ۸ درصد باشد حتماً باید رشد معدن ۱۳ درصد باشد حتما باید رشد صادرات غیر نفتی ۲۳ درصد باشد، باید رشد ارتباطات ۱۱ درصد باشد، باید رشد مسکن ۹ درصد باشد الزاماتش اینها است اگر می‌خواهیم رشد ۸ درصد داشته باشیم باید ناترازی‌ها را رفع کنیم، ناترازی‌های انرژی باید رفع شود که احکامش در برنامه آمده است شما ملاحظه می‌فرمایید دقیقاً گفتیم ۱۲۴ هزار و نیم مگاوات باید برق تولید شود، ۱۲ هزار مگاوات تجدید پذیر باشد، ۳۰۰۰ هسته‌ای باشد این مجموعه یعنی در واقع یک سری اقدامات با شاخص‌های روشن. این برنامه تفاوتی که با برنامه‌های دیگر دارد عدد و رقم دارد، سنجه دارد دقیقاً معلوم است.
مثلاً بنزین باید ۱۲۹ میلیون لیتر باشد، پتروشیمی ۱۳۱ میلیون تن باشد، ۵۰۰ هزار خودرو فرسوده در سال باید خارج شود، استحقاق مردم است که از ماشین پرکیفیت و ارزان استفاده کنند که سلامت آنها هم تضمین شود. ۵۰۰ هزار برقی و هیبریدی باید وارد شود باید رتبه ۱۴ در تولید علم داشته باشیم باید ۵۰۰ هزار نفر از جوانان عزیز ما در حوزه تعهد رقومی تعلیم ببینند، باید سرمایه صندوق شکوفایی ۱۵ برابر بشود، باید ۳۰ هزار شرکت دانش بنیان درست شود، باید ۲۰ میلیون اتصال فیبر نوری انجام شود.
سوال: باید‌های ما در اقتصاد زیاد است، حالا چقدر از این باید‌ها محقق شده است؟
عزیزی: این باید‌ها با عدد و رقم است عرض کردم این برنامه عملیاتی بوده یعنی وقتی که مجلس آمده برنامه را نوشته هم شورای نگهبان هم هیئت عالی نظارت اینها عدد و رقم‌ها را بررسی کردند دیدند که بار مالی آن تامین شده همه این حساب و کتاب‌ها بنابراین اگر می‌خواهیم رشد ۸ درصد داشته باشیم باید ناترازی‌ها رفع شود، ناترازی بانک‌ها باید رفع شود اگر ناترازی در بانک‌ها باشد این اتفاق نمی‌افتد، باید بانک‌ها از بنگاه‌داری دست بردارند ما یک ساز و کار الزام آور با ضمانت اجرا آوردیم که تا مدتی گفتیم واگذار کنند.
اگر نکردند ساختاری درست شده که قطعاً این کار به حول و قوه الهی انجام می‌شود، باید ناترازی در صندوق‌هایی که هستند اینها باید مردمی‌سازی شود نمی‌شود اینها همینطور ناترازی درست کنند بعد ۹۰ درصد حقوق بازنشستگان را بخواهیم متناسب سازی انجام بدهیم کشور گرفتار شود، بودجه برای مردم است، برای کشور است، برای دولت نیست باید ناترازی بودجه رفع شود، باید رابطه دولت با شرکت نفت شفاف شود، نمی‌شود همین طوری بگوییم ۱۴ و نیم درصد، ۱۴ و نیم درصد چی؟ بشکه نفت می‌شود ۳۰ دلار، ۱۴ و نیم درصد می‌شود، می‌شود ۱۰۰ دلار، ۱۴ و نیم درصد است، ما در قانون برنامه ماده ۱۵ مجلس تصویب کرده که بر اساس قرارداد باشد.
یعنی هر کاری می‌خواهد بکند بر اساس قرارداد باشد، ببینیم درآمدش چقدر است هزینه‌اش چقدر است بنابراین الزامات رشد ۸ درصد به طور دقیق آمده در همه بخش‌ها اگر همه بخش‌ها با هم انجام شود این اتفاق می‌افتد وگرنه شما یک بخش را اجرا کنید و یک بخش را اجرا نکنید نمی‌شود، باید یک سری عوامل دست به دست هم بدهد که انشالله آن اتفاق بیفتد.
مثلاً ما گفتیم وزارت اقتصاد و دارایی موظف است هر سال هم بگوید چه میزان می‌خواهیم متوسط برای تحقق رشد ۸ درصد و هم این که دقیقاً بگوید از چه محلی مثلاً از منابع بانک‌ها چقدر، از بازار سرمایه چقدر، از صندوق توسعه به چه میزان، از مردم، ما صندوق آن پروژه را درست کردیم یعنی مردم بیایند در سرمایه گذاری شرکت کنند در کنار سرمایه گذاری خارجی.
سوال: آقای دکتر صیامی، آقای دکتر عزیزی به نکاتی اشاره کردند که ما باید‌های اقتصاد را داریم و در اقتصاد ما هم همیشه این باید‌ها زیادتر هستند، این باید‌ها چقدر در برنامه‌های بودجه کشور لحاظ می‌شود و بعد چقدر اجرایی می‌شود و به شاید تبدیل می‌شود و به نتیجه می‌رسد آن هم یک نکته مهمی است، شما بفرمایید آمار مربوط به رشد اقتصادی امسال ما چقدر بوده و چقدر از باید‌هایی که آقای دکتر گفتند در بودجه ۱۴۰۴ به عنوان دومین سال اجرای برنامه هفتم پیشرفت رعایت شده است؟
صیامی: ممنون که مسئله الزامات رشد اقتصادی در برنامه هفتم پیشرفت را رسانه ملی به جد دنبال می‌کند، مسئله مهمی است دوره‌ای که رشد اقتصادی کشور پایین بوده را انشاالله ما بتوانیم در برنامه هفتم پیشرفت پشت سر بگذاریم و وضعیت اقتصادی را به گونه‌ای رقم بزنیم که در شأن مردم کشور و ملت عزیز باشد.
در ابتدای برنامه فرمودید که وضعیت رشد اقتصادی بر اساس آمار‌های مرکز آمار ایران در بهار ۱۴۰۳ در تمامی بخش‌های اقتصادی مثبت بوده، گزارش بانک مرکزی هم این موضوع را تایید می‌کند که در بهار ۱۴۰۳ رشد زیر بخش‌های ما رشد مثبتی بوده است.
سوال: برنامه بخش تابستان آن آماده شده است؟
صیامی: حساب‌های ملی فصلی تا آمار و اطلاعاتش جمع‌بندی شود و ارائه شود یک مدت طول می‌کشد ولی برآورد‌های اولیه نشان دهنده این است که در سرجمع رشد اقتصادی در فصل تابستان و شش ماهه اول سال وضعیت، وضعیت مثبتی است. همچنین گزارش‌های بین‌المللی هم موید این است که وضعیت رشد اقتصادی در سال ۱۴۰۳ یک شرایط مثبت و اعداد سه و نیم تا ۴ درصد را نهاد‌های بین‌المللی پیش‌بینی کردند، در داخل هم نهاد‌هایی که روی این زمینه کار می‌کنند رشد اقتصادی امسال را یک عدد خوب و قابل ملاحظه برای اقتصاد ایران در نظر گرفتند، فرمودید در بودجه به چه شکل دیده شده است.
همانطور که مستحضر هستید اولین برش از برنامه هفتم توسعه را داریم که دولت به مجلس ارائه کرده یک سری الزامات در آن دیده شده علاوه بر این و در کنار این یک سری آیین نامه‌هایی در برنامه هفتم پیشرفت دیده شده است، اشاره فرمودند روی بحث ناترازی انرژی دو مولفه اصلی برای تامین این منابع دیده شده یکی حساب بهینه‌سازی انرژی و یکی حساب سرمایه‌گذاری در نفت و گاز دیده شده که برای هر کدام منابع مختلفی آنجا اندیشیده شده که ما بتوانیم از طریق این حساب‌ها تا بخش زیادی از ناترازی و بهینه‌سازی بخش انرژی با تاکید بر فرآورده نفتی را انجام بدهیم. در ماده ۲ برنامه هفتم پیشرفت هم اشاره شده که وزارت امور اقتصاد و دارایی مکلف است برنامه تامین مالی دستیابی به رشد اقتصادی ۸ درصد را هر سال ارائه کند که این کار در مجموعه وزارت اقتصاد انجام شده.
برآورد‌های اولیه از سال ۱۴۰۴ برای دستیابی به این رشد اقتصادی دیده شده، منابعی که قرار است در هر یک از بخش‌های تامین مالی کشور مشخص شود در آن آمده و در این زمینه هم با همکاری سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی برآورد‌های اولیه برای سال ۱۴۰۴ انجام شده و انشاالله با تحقق این منابع این انتظار می‌رود که بتوانیم به آن رشد اقتصادی که در سال ۱۴۰۴ در برنامه هفتم پیشرفت دیده شده دست پیدا کنیم.
سوال: در بودجه ۱۴۰۴ سه و نیم درصد رشد اقتصادی دیده شده، اگر ما بگوییم برنامه که ۵ ساله است، سال دوم آن سه و نیم درصد، یک سری انتقاداتی کارشناسان دارند به اینکه اگر ما برای سال دوم برنامه که می‌شود بودجه ۱۴۰۴ سه و نیم درصد در نظر بگیریم آیا از رشد ۸ درصد اقتصاد عقب نیستیم؟ چون همیشه هم که دقیقاً رقم محقق نمی‌شود در نتیجه آن الزاماتی که آقای دکتر عزیزی هم فرمودند برای رسیدن به رشد ۸ درصدی اقتصاد در پایان برنامه هفتم پیشرفت را بعد ببینیم چقدر پله پله می‌خواهیم به آن برسیم، همه را که نمی‌توانیم یک دفعه انجام بدهیم.
صیامی: بله باید در نظر داشته باشیم که این لایحه بودجه که به مجلس ارائه شده سند مالی دولت است. ما در اقتصاد بخش خصوصی هم داریم که بخشی از سرمایه‌گذاری کشور را بخش خصوصی دارد.
سوال: سهمش را چقدر دیدید؟
صیامی: در سال‌های اخیر با توجه به این که سرمایه‌گذاری بخش دولت در اقتصاد کاهش پیدا کرده به دلایل شرایط سخت بودجه‌ای که داشتیم و بیشتر منابع به سمت اعتبار و هزینه‌ای رفته، سهم بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری کل کشور افزایش پیدا کرده پس می‌توانیم انتظار داشته باشیم بخشی از این رشد اقتصادی ۸ در زمینه سرمایه‌گذاری را بخش خصوصی با توجه به مانع‌زدایی‌هایی که ما از اقتصاد انجام می‌دهیم، پیش بینی پذیری که در اقتصاد داریم می‌توانیم محقق کنیم.
دقت داشته باشیم برای دستیابی به رشد اقتصادی ۸ درصد علاوه بر اینکه یک سری برنامه‌ریزی‌هایی در زیر بخش‌ها صورت گرفته یک محیط اقتصاد کلانی را هم می‌خواهیم که بتوانیم به این رشد اقتصادی ۸ درصد دست پیدا کنیم از جمله پیش بینی پذیر بودن اقتصاد که بسیار به بخش خصوصی کمک می‌کند که بتواند سرمایه‌گذاری آینده را شکل بدهد.
سوال: آقای دکتر، چون شما بخش آینده پژوهی وزارت اقتصاد تشریف دارید، چقدر پیش بینی پذیری اقتصاد را شما فکر می‌کنید محقق می‌شود در این تعداد سال‌هایی که از برنامه هفته پیشرفته باقی مانده، لطفاً صادقانه بفرمایید.
صیامی: پیش‌بینی پذیری اقتصاد دو جزء دارد یک بخش داخلی دارد که مربوط به بخشنامه‌ها و مقرره‌هایی است که در دولت تصویب می‌شود و بر اساس ماده ۲۴ قانون محیط کسب و کار دولت مکلف است که این را به اطلاع بخش خصوصی یک ماه قبل برساند که در مجموعه دولت سعی می‌شود این اتفاق بیفتد و بخش خصوصی از تصمیمات دولت مطلع باشد که آسیب کمتری به سرمایه‌گذاری که انجام شده توسط این بخش برسد، اما یک بخش خارجی هم دارد که این بخش خارجی حداقل از دسترس کارشناسان اقتصادی خارج است برای مدیریتش و بعضاً هم توانسته به بخش سرمایه‌گذاری خصوصی ما آسیب‌هایی را وارد کند.
سوال: پس این را برای آن رقم‌هایی که در بودجه پیش‌بینی شده است در نظر داشتید؟
صیامی: بله
سوال: آقای حسن خانی در استودیو قم همراه ما هستند، از بعضی از دولتمردان معمولاً می‌شنویم بدون سرمایه‌گذاری خارجی ۱۰۰۰ میلیارد دلاری امکان تحقق رشد ۸ درصدی اقتصاد وجود ندارد. ما در شرایطی هستیم که نرخ سرمایه‌گذاری خارجی در کشور ما هنوز به آن رقم مطلوب نرسیده و دارند تلاش خودشان را می‌کنند برای اینکه این بخش با الزاماتی که وجود دارد محقق شود. به نظر شما بدون رفع تحریم‌ها و بار شرایط فعلی این امکان وجود دارد رشد ۸ درصدی اقتصاد را ما در پایان برنامه هفتم ببینیم؟
حسن خانی: اگر ما بخواهیم مسئله رشد اقتصادی ۸ درصدی را از رفع تحریم شروع کنیم قطعاً به خطا خواهیم رفت به این دلیل که حتی کشور‌هایی که در شرایط عادی هستند و آن ساختار و نظام مستحکم تحریم‌ها علیه آنها برپا نشده مثل ما، حتی آنها هم اگر بخواهند از سرمایه‌گذاری خارجی صحبت کنند ابتدا محیط سیاست گذاری داخلی خودشان را مهیای این پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی می‌کنند و بعد سراغ مسئله سرمایه‌گذاری خارجی می‌روند.
مثالی عرض کنم، از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۴۰۲ ما چیزی حول و حوش ۶۷ میلیارد دلار تقاضای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی خارجی در کشور داشتیم از این میزان تقاضای سرمایه‌گذاری بالقوه کمتر از ۳ میلیارد دلار محقق شده است؛ لذا ما نمی‌توانیم به سرمایه‌گذاری خارجی و به رفع تحریم خیلی امیدی داشته باشیم برای تحقق رشد اقتصادی ۸ درصدی مگر اینکه در درون خودمان تعبیری که حضرت آقا به کار بردند درون زایی و برون گرایی یعنی اگر ما نتوانیم محیط سیاست گذاری کشور که عمدتاً به دولت و مجلس و ساختار حاکمیت مان برمی‌گردد این را مهیا کنیم.
نمی‌توانیم چشم امیدی داشته باشیم حتی اگر تحریم نباشیم کما این که امروز شما می‌بینید در راس حکومت آمریکا شخصی به نام آقای ترامپ است و ایشان سابقه‌ای دارد در سیاست گذاری علیه کشور ما که معتقدم در شرایط جدید دستش به آن میزانی که از قبل باز بوده دیگر باز نیست، اما به هر حال ما باید در درون کشورمان استحکام اقتصادی و سیاست کشور را به حدی برسانیم که اساساً نگرانی بابت اینکه چه کسی در آمریکا رئیس جمهور می‌شود نداشته باشیم.
من چند نکته راجع به الزامات عرض کنم آقای احسان مسعود کتابی به نام نوآوری بزرگ دارد این نگاه، نگاه انتقادی توجه به جی دی پی و رشد اقتصادی است. ایشان یکی از انتقاداتی که در توجه به جی دی پی و رشد اقتصادی مطرح می‌کند این است که معمولاً جی دی پی در محاسبه‌اش، در رشدش، در برآوردش به بخش غیر رسمی اقتصاد توجه نمی‌شود. من به نظرم می‌رسد که یکی از الزامات مهم تحقق رشد ۸ درصدی این است که ما یک فکر اساسی برای بخش غیر رسمی اقتصاد بکنیم.
سوال: منظورتان از بخش غیر رسمی اقتصاد چیست؟
حسن خانی: الان توضیح میدهم، اینطور که گفته می‌شود یک سوم واردات به کشور قاچاق است یا قاچاق است یا استثنائات تجاری است یا مواردی است که ثبت نمی‌شود در آمار‌های رسمی ما لذا این بخش وقتی ما صحبت از صادرات غیر نفتی ۲۳ درصدی می‌کنیم یا از رشد صادرات نفتی ۱۲ درصدی می‌کنیم حداقل الزام این است که این صادرات که انجام می‌شود ارز حاصل از این صادرات به چرخه اقتصاد رسمی کشور برگردد والا شما نمی‌توانید به رشد اقتصادی ۸ چندان امید داشته باشید این یک نکته، نکته بعدی تدقیق زیرساخت‌های آماری کشور است امروز شما بعد از سال‌ها در کشور هنوز که هنوز است کیفیت آمارها، وضعیت آمار در وضعیت اسفناکی قرار دارد ما هنوز شاخص تورممان خیلی شفاف نیست.
بانک مرکزی یک شاخص معرفی می‌کند، مرکز آمار یک شاخصی، تکلیف مرکز آمار این بوده که داده‌های آماری را بر اساس داده‌های ثبتی مبنا و با کیفیت بالا ایجاد کند به خصوص سرشماری ۱۴۰۵ من هنوز نمی‌دانم واقعا زیرساخت‌های آماری وجود دارد که ما بتوانیم سرشماری ۱۴۰۵ را ثبت مبنا انجام بدهیم یا نه سرشماری ۱۴۰۰ را بیهوده از دست دادیم؛ لذا این دومین الزام است.
الزام سوم شفاف سازی رابطه دولت است دوستان فرمودند ما هنوز شرکت‌های تابع وزارت نفت به حساب واحد خزانه متصل نشدند یعنی رابطه دولت حتی با بخش نفت خودش هم هنوز شفاف نیست لذا اگر ما می‌خواهیم رشد اقتصادی ۸ درصد را محقق کنیم و به آن امید داشته باشیم اینها حداقل چیز‌هایی است که باید داشته باشیم یعنی ما باید رابطه مالی دولت و نظام بانکی، رابطه مالی دولت و بخش نفت، رابطه مالی دولت با اجزای خودش باید شفاف باشد اینها الزاماتی است که حتماً باید تحقق یابد تا ما بتوانیم به رشد ۸ درصدی امیدوار باشیم.
الزام چهارم به نظر من بحث مشارکت پذیر کردن امور است، امسال حضرت آقا فرمودند یعنی شعار مشارکت پذیری یا مردمی‌سازی را وقتی حضرت آقا می‌فرمایند مردم همواره بودند و مشارکت از سمت مردم همیشه بوده، آنچه که تکلیف دولت و مجلس است این است که امور را برای مردم مشارکت پذیر کنند به این معنا که نیروی کار، سرمایه و بهره‌وری که سه رکن اصلی رشد اقتصادی هستند را برای مردم به حدی مهیا کند که فعلیت کار مردم در رشد اقتصادی تبلور پیدا بکند.
ببینید اگر ما شرایط گذشته و همین .. که گذشته رفتیم ادامه بدهیم مطمئن باشید ما چیزی به نام رشد اقتصادی ۸ درصد محقق نخواهد شد رشد اقتصادی آن هم به طور متوسط ۸ درصد هر سال سخت‌تر می‌شود دقیقا دقیقا شبیه تورم که وقتی شما از ۴۰ به ۳۰ می‌آورید تورم را رساندن تورم از ۳۰ به ۲۰ به مراتب سخت‌تر از رساندن تورم از ۴۰ به ۳۰ است رشد اقتصادی هم به همین شکل است سال اول سرمایه‌های یا نیروی کار معطل مانده و وارد نشده به اقتصاد فعال می‌شود و ۸ درصد را رقم می‌زند در سال دوم باید شما بروید سراغ عواملی که سخت‌تر به تولید وارد می‌شوند بنابراین ما هر سال به مراتب سخت‌تر می‌شود کارمان اگر ما در سال اول نتوانیم رشد ۸ درصدی را محقق بکنیم مطمئن باشید در سال دوم هم نخواهیم توانست بنابراین من به این ماده ۳ای که آقای صیامی هم اشاره کردند ماده ۲ نیست ماده ۳ که وزارت اقتصاد مکلف است هدایت بکند اجزا را به سمت رشد ۸ درصدی من به این خیلی تأکید می‌کنم.
سؤال: آقای درودیان با شما از این منظر وارد گفتگو بشوم اینکه مردم، ما در محضر مردم هستیم و مردم دارند این برنامه را می‌بینند شاید این سؤال برای آنان پیش بیاید که اصلا رشد اقتصادی ۸ درصدی چقدر در سفره‌های آنان دیده خواهد شد و چقدر تأثیر خواهد گذاشت در سفره اقتصادی و چقدر باید اولویت کشور رسیدن به این رشد اقتصادی ۸ درصدی باشد؟
حسین درودیان: ببینید ما به هر حال باید واقع بینانه صحبت بکنیم ما خیلی اهداف را در خیلی از برنامه‌های توسعه مان برای متغیر‌های مختلف اقتصادی قرار بدهیم وقتی امروز می‌رویم آن برنامه‌ها را نگاه می‌کنیم می‌بینیم همه از جنس آمال و آرزو بوده و هیچکدام اتفاق نیفتاده واقعیت این است که ما در سال‌های خیلی خوبمان در دو سه دهه گذشته هم نتوانستیم رشد‌های در این سبک داشته باشیم به صورت پایدار حالا یک سال به صورت خاصی اتفاق افتاده باشد چرا ولی به هر حال واقعیت این است که رشد ۸ درصدی به عنوان عملکرد دائمی اقتصاد ما یک موضوع تقریبا خارج از دسترس است، اما آن هدف واقع بیانه برای ما می‌تواند این باشد که ما بتوانیم رشد‌های حدودا ۴ ـ ۴ و نیم درصدی که در طول سال‌های گذشته در طول سه چهار سال اخیر در واقع نشان دادیم این را بتوانیم ادامه بدهیم اگر ما بتوانیم برای چند سال دیگر همچنان رشد‌های بالای ۴ درصد را ادامه بدهیم من فکر می‌کنم که با توجه به مجموعه شرایطی که در اقتصاد ماست یعن وضعیت تحریم، یعنی وضعیت عدم تعادل‌هایی که در بودجه وجود دارد در نظام بانکی وجود دارد در انرژی وجود دارد در همه اینها مجموعه این شرایطی که ما داریم نرخ رشد اقتصادی بالای ۴ درصد ادامه اش و تداومش یک موفقیت برای اقتصاد ماست.
سؤال: آقای دکتر درودیان شما یعنی معتقد هستید که بودجه ۱۴۰۴ که در آن سه و نیم درصد دولت پیشنهاد کرده برای رشد اقتصادی واقع بینانه است؟
درودیان: ۳ و نیم درصد واقع بینانه است ولی ما در واقع باید سعی کنیم که رشد‌هایی که در طول این چند سال اخیر داشتیم را این را تکرار کنیم البته من این را می‌فهمم ببینید بر اساس انواع مطالعات و پژوهش‌ها و حتی مشاهدات، آن نیروی اصلی در تعیین رشد اقتصادی در ایران در طول سال‌های مختلف حالا صرفه نظر از اینکه چیز خوبی است یا بدی است چه کارش باید بکنیم؟
واقعیت این است که عامل درآمد نفت و فروش نفت حرف اول و اصلی را می‌زند در تعیین رشد اقتصادی ما و عامل دوم که البته با این عامل اول یک همپوشانی دارد قدرت هزینه کرد دولت است قدرت در واقع خرج کرد دولت بودجه جاری است و بودجه عمرانی و در واقع اقدامات کار‌های زیرساختی که دولت انجام می‌دهد یعنی مطالعه زیاد شده روی این موضوع که این عامل، عامل بسیار مؤثر و پررنگی است حتی بودجه جاری دولت‌ها .. یعنی مطالعات می‌گوید اثر دائمی بلندمدت دارد بر رشد اقتصادی در ایران هزینه‌های عمرانی که به طور خاصی این اثر را دارد این عامل یعنی درآمد نفت ما بعد از این شوک تحریمی که از سال ۹۷ آمد و تقریبا تا ۹۹ خیلی ادامه پیدا کرده فشار زیادی وارد کرد نهایتا ما تقریبا یک بهبودی را در عملکرد فروش نفتمان داشتیم که این بهبود ببینید الان تقریبا به سقفش رسیده یعنی ما آن ظرفیت و زمینه‌ای که بتوانیم میزان فروش نفت و تولید نفت و حتی فروش نفتمان را خیلی افزایش جدی بدهیم این ظرفیت وجود ندارد.
سؤال: الان کدام ظرفیت‌ها هنوز مغفول است آقای درودیان کدام یک از ظرفیت‌ها هنوز مغفول است و می‌تواند پتانسیلش دوباره فعال بشود برای اینکه ما بتوانیم حالا آن نرخ رشدی که شما فرمودین برسیم حداقل پایدار نگهش داریم؟
درودیان: ما ظرفیت مغفولی که داریم اگر بخواهیم به سیاق گذشته عمل بکنیم یکی بحث در درجه اول پایدارسازی فروش نفت ماست یعنی کاری کنیم که این اتفاق نیفتد دوباره مثل سال ۹۸ ــ ۹۷ که فروش نفت ما دوباره شاهد کاهش باشد یک الزامات خیلی مهمی اینجا لازم است که انجام بشود برای اینکه هر سطح. فروش نفت ما حداقل اندازه‌ای که الان هست باقی بماند و اضافه بر آن ببینید بودجه دولت یک عامل مهم تعیین کننده است در رشد اقتصادی ما که آنجا ما البته ظرفیت‌های بزرگی نداریم جز فقط فرار مالیاتی یعنی اگر بتوانیم یک تدبیر خیلی بزرگی داشته باشیم که با کاهش فرار مالیاتی بتوانیم بودجه دولت را تقویتش بکنیم این هم می‌تواند رشد اقتصادی خیلی … داشته باشد، اما عامل اصلی بخش خصوصی است یعنی آنجایی است که مربوط به سرمایه گذاری بخش خصوصی است.
سؤال: آقای دکتر عزیزی به دو تا نکته بسیار مهم رسیدیم یکی سرمایه گذاری خارجی است یکی دیگر فروش نفت و اینکه به هر حال جمع بندی کارشناسانی که صحبت کردند این بود که ما در واقع نرخ رشد اقتصادی مان را همین قدر که الان هست حالا قرار است به آن برسیم سه و نیم تا چهار درصد را بتوانیم پایدار نگه داریم تا تازه به آن رشد ۸ درصدی برسیم شما یک سری باید‌هایی را مطرح کردید بر اساس یک سری از مطالعات، این باید‌هایی که بر اساس مطالعات مطرح شده با این صحبت‌هایی است که حالا کارشناسان در مورد آن صحبت می‌کنند یک مقداری تفاوت دارد شما این تفاوت را برای ما باز بفرمایید.
ابراهیم عزیزی: این عدد و رقم‌هایی که هست دولت، مجلس، کارشناسان بزرگوار در تدوین برنامه مشارکت داشتند و به یک توافقی رسیده شده پس این اعداد و رقم‌ها مورد توافق کارشناسان، دولت و مجلس بوده و هست همانطور که عرض کردم یک مجموعه‌ای از فعالیت‌ها باید انجام بگیرد چه در بخش صنعت و چه مسکن، چه نفت، چه انرژی، بودجه، صندوق ها، بانک ها، مالیات، همه اینها دقیقا تکالیفشان به عنوان تقسیم کار موضوعی و دستگاهی باید انجام بگیرد دقیقا هم آمده این باید‌ها ان شاءالله محقق پیدا می‌کند چه اتفاقاتی باید بیفتد یکی از مهمترین نکات بهره وری است، چون دو و هشت دهم رشد از بهره وری است از هشت درصد یعنی ۳۵ درصد، بهره وری چه اتفاقی باید بیفتد؟
باید فناوری، مدیریت، سرمایه، منابع انسانی، این عوامل بهره وری در آن به وجود بیاید بله شما امکانات فراوانی هم داشته باشیم بهره وری نباشد هدر می‌رود ما را به هدف نمی‌رساند پس بنابراین تأمین منابع بسیار خوب است ولی بهره وری هم در کنار آن بسیار خوب‌تر است، بهره وری منابع ما را بسیار کارآمد می‌کند الان شما در تهران بهره وری ۶۰ درصد سهم رشد است یعنی ۲۱ و ۶ دهم عامل کار است، ۱۸ و ۴ دهم عامل سرمایه است، ۶۰ درصد بهره وری نیروی کار است چرا؟ دلیلش این هست که بحث تخصص، دانش بنیان بودن، استفاده از فناوری‌ها اینجا بیشتر حتی کار هفتگی اینجا بیشتر از سایر استان هاست ۴۹ ساعت است پس بنابراین شما بهره وری حرف بسیار مهمی است، ما در قانون برنامه، ساز و کار بسیار روشنی برای بهره وری یعنی دقیقا معلوم است هر سال هر دستگاهی باید چه اقداماتی انجام بدهد که ان شاءالله آن بهره وریه با آن رشده محقق بشود نکته بعدی باید موانع را برداریم باید آسان بشود مردم روان کار کنند کرامت انسانی را باید حفظ کنیم ما بودجه برای مردم باید بنویسیم برنامه، برنامه کشور است دولت نیست، دولت هم جزئی از مردم باید باشد دولت باید از همه دلسوزتر باشد دولت باید خودش را نوکر و خادم مردم بداند همانطوری که نمایندگان این اعتقاد را دارند و همه باید این اعتقاد را داشته باشیم.
پس بنابراین دولت باید سیاستگذاری کند هدایت کند حمایت کند مثل یک لایروبی که انجام می‌شود به یک پمپاژ رفتار کند نکته بعدی آن شفافیت است این شفافیت فوق العاده مهم است در سیاست‌های کلی ابلاغی ماده بند ۳ دقیقا به این شفافیته و مخصوصا شرکت نفت تصریح شده و ما در قانون احکامش را آوردیم تولید باید رونق بگیرد جهش تولید باید صورت بگیرد باید ارزش پول ملی را رونق بگیرد بله وقتی ناترازی در بانک‌ها باشد این اتفاق نمی‌افتد ما باید قرض الحسنه را رواج بدهیم باید عدالت مالیاتی باشد باید آن ناترازی‌های چهارگاه که عرض کردم رفع بشود چطور رفع بشود؟ ما آوردیم برنامه، ما گفتیم باید حتما نفت برسد به ۴ میلیون و ۴۵۰ هزار بشکه حتی تا ۵ و نیم میلیون بشکه هم ظرفیت دارد ولی عدد و رقم هایش را باید برای سرمایه گذاری و صیانت می‌گذاشتیم.
ما الان عدد و رقم‌هایی که محاسبه کردیم تا ۴ میلیون و ۴۵۰ هزار بشکه می‌رسد الان میادین مشترک گاز، ما حکم آوردیم ظرفیت فرمودید چه ظرفیت‌هایی وجود دارد؟ ظرفیت ۴ میلیون و ۴ هزار میلیون بشکه وجود دارد ظرفیت تا پنج و نیم رسیدن وجود دارد ظرفیت میادین مشترک را احیا کنیم و استفاده کنیم وجود دارد ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز مشعل یا فِلِر دارد می‌سوزد ما اینها را حکم آوردیم که حتما باید بیاید در داخل و صنعت از آن استفاده کند آب‌های نامتعارف اینها باید استفاده بشود به هر حال یک مجموعه‌ای از این اتفاقات مشارکت عمومی ـ خصوصی باید صورت بگیرد باید ثبات در قیمت‌ها باشد نرخ ارز و قیمت ها.
سؤال: ان شاءالله آقای دکتر شما به عنوان نماینده مجلس و نماینده ما مردم این باید‌ها را حراست و صیانت می‌کنید در مجلس شورای اسلامی.
عزیزی: ما خادم شما هستیم اینها را آوردیم اینها را در قانون برنامه آوردیم با عدد و رقم آوردیم با قابلیت تحقق آوردیم یک شورای راهبردی هم برای آن قرار دادیم این شورای راهبردی زیر نظر معاون اول قرار دادیم که در واقع دولت مرتب نظارت کند و به مجلس گزارش بدهد که ان شاءالله این اتفاق بیفتد ما به همه مردم امید می‌دهیم که ان شاءالله برنامه پیشرفت توأم با عدالت هم پیشرفت اقتصادی را به دنبال دارد و هم عدالت را هم رفع فقر و محرومیت، هم رسیدن به همه اقشار از قشر متوسط تا محرومین و مستعضعفین که ان شاءالله بتوانیم آن قله پیشرفت و عدالت را بدست بیاوریم.
سؤال: ان شاءالله شما نمایندگان مجلس در مجلس از این موضوع حراست بفرمایید. ان شاءالله که دقیقا مهمترین آن همان بودجه است که دقیق باشد.
عزیزی: دولت هم کمک کند در این سمت که ان شاءالله بتوانیم زیر ساخت‌ها خصوصا تأکید می‌کنم به پیشران‌ها ما در بند ۹ سیاست‌ها پیشران‌ها هست باید سنگ بنای پیشران‌ها در همین سال اول گذاشته بشود و یک مدت دیگری هم عدد و رقم‌های بودجه، چون الان بودجه مستحضرید یک احکام دارد یک ارقام دارد احکامش را الان داریم رسیدگی می‌کنیم از دولت انتظار داریم ان شاءالله اعداد و ارقام و سنجه‌هایی که در قانون برنامه است در ردیف‌های بودجه‌ای ان شاء الله تقدیم مجلس کنیم.
سؤال: آقای دکتر درودیان خدمت شما هستیم من سؤالی که از شما پرسیده بودم در بخش قبلی هنوز جوابش را از شما نگرفتم خیلی خیلی کوتاه بفرمایید که این رشد اقتصادی ۸ درصدی در سفره مردم چطور نمود پیدا خواهد کرد و چرا باید اولویت کشور باشد؟
درودیان: اینکه چه نمودی در زندگی مردم پیدا می‌کند و اولا بستگی دارد به اینکه منشأ‌های این رشد چیست؟ اگر منشأ این رشد بهبود فروش و صادرات نفت باشد این می‌آید و در حقیقت در تأمین. کالا‌های وارداتی و همین طور بهبود وضعیت بودجه دولت، مالیه دولت خود را نشان می‌دهد که دولت مثلا بتواند حقوق و دستمزد‌های بهتری پرداخت بکند می‌تواند خدمات و آموزش و بهداشت بهتر و بیشتری ارائه بکند این، این گونه خودش را نشان می‌دهد اگر از کانال توسعه سرمایه گذاری بخش خصوصی باشد این می‌رود در واقع اثر خودش را در کارخانه بخش خصوصی نشان می‌دهد توان مالیات گیری دولت ارتقا پیدا می‌کند و در حقیقت باز قدرت هزینه کرد دولت افزایش پیدا می‌کند دوباره خودش را روی مخارج جاری و عمرانی دولت نشان می‌دهد.
یک نکته خیلی مهم که الان به نظر من یک مسئله جدی برای مان این است که واقعیت این است که در این چند سال اخیر ما بهبود داشتیم در نهایتا وضع رشد اقتصادی مان بد نبوده حتی درآمد سرانه و درآمد سهم خانوار افزایش پیدا کرده، اما ما نشتی‌هایی داریم که این نشتی‌ها اجازه نمی‌دهد اثر آن رشد اقتصادی را ببینیم به نظر من یک نشتی مهم خروج سرمایه است یعنی ما حجم قابل توجهی از خروج سرمایه داریم حتی در یک برآورد فقط برای ایرانیانی که رفتند کانادا سالانه ۱۰ میلیارد دلار ما تقریبا خروج سرمایه داریم و این معنی آن این است که تقریبا یک بخش مهمی از آن چیزی که شما می‌گویید به آن رشد اقتصادی که باید بیاید در سفره مردم قرار بگیرد و اثرش را ما ببینیم به شکل نشتی از کشور خارج می‌شود.
سؤال: آقای دکتر صیامی من سؤالی که از شما می‌خواهم بپرسم مجموعه موضوعاتی است که تا الان مطرح شده به عنوان نماینده دولت اینجا هستید سال آینده بودجه مان سه و نیم درصد در واقع رشد اقتصادی را پیش بینی کرده که اینکه دقیق هم به آن برسیم محل بحث هستش چرا این قدر نسبت به اهداف برنامه هفتم تقریبا نصفش پیش بینی شده به چه دلالیلی اینها را خیلی کوتاه به ما بفرمایید؟ و اینکه چطور از این سرمایه مردم در مشارکت اقتصادی می‌شود استفاده کرد که این نرخه یک مقداری جابجا بشود الان آقای درودیان به نکته بسیار مهمی در مورد سرمایه گذاری و خروج سرمایه اشاره کردند.
ابراهیم صیامی: نکته اولی که فرمودید در خصوص بودجه دولت بر سال ۱۴۰۴ برآوردی که صورت گرفته در مجموعه دولت حداقلی است که ما می‌توانیم به این عدد حداقلی سه و نیم درصدی دست پیدا بکنیم اعتقاد ما در وزارت اقتصاد به این شکل هست که این عدد رشد اقتصادی می‌تواند بالاتر باشد و ما مستحضر هم باشید که ما به یک باره نمی‌توانیم به عدد ۸ درصد برسیم آن چیزی که در برنامه به آن تأکید شده متوسط رشد اقتصادی ۸ درصد است و در سال‌های اول با گام‌های کوتاهی که ما برمی داریم می‌توانیم به رشد اقتصادی که مدنظر هستش در تولید برنامه‌ای که ۸ درصد در نظر گرفته شده دست پیدا بکنیم اگرچه که در ابتدا به فعال سازی ظرفیت‌های خالی تولید باید بپردازیم، اما در ادامه نیاز به سرمایه گذاری جدید داریم عددی را فرمودید فکر می‌کنم یک هزار میلیارد دلار هست اگر درست متوجه شده باشم.
سؤال: کدام قسمت؟
صیامی: یک عدد یک هزار میلیارد دلار اعلام فرمودید برای سرمایه گذاری که مسئولان اعلام کردند.
سؤال: ۱۰۰ میلیارد دلاری، اشتباه درست است.
صیامی: ۱۰۰ میلیارد دلاری که فرمودید بله نیاز کشور برای دستیابی به رشد اقتصادی ۸ درصد.
سؤال: داخلی و خارجی.
صیامی: ۱۲۰ میلیارد دلار هستش، برآورد‌های ما نشان می‌دهد که برای رسیدن به این ما یک عدد ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیارد دلار دقیق صحبت کنیم سرمایه گذاری ثابت خالص نیاز داریم، چون آن چیزی که اعلام می‌شود سرمایه گذاری ثابت ناخالص است سرمایه گذاری ثابت خالص که منجر به شکل گیری سرمایه در اقتصاد بشود و رشد اقتصادی ۸ درصد را محقق بکند متوسط سالی ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیارد دلار است.
سؤال: چقدر پیش بینی شده در بودجه سال ۱۴۰۴؟
صیامی: در بودجه آن چیزی که می‌آید بخش دولت هستش در بخش دولت ما در حقیقت دو جزء اصلی داریم تملک دارایی‌های سرمایه‌ای که دیده شده و سرمایه گذاری شرکت‌های دولتی که اینها هر کدام سهمی را به خودشان اختصاص دادند، اما یک بخشی از آن برمی گردد به سیستم بانکی، یک بخشی از آن برمی گردد به صندوق توسعه ملی، آورده اشخاص بخش خصوصی، یک بخش مهمی است و همچنین ناگزیر ما نیاز به آن شکاف را نیاز به سرمایه گذاری خارجی داریم که بخشی از این را از خارج بتوانیم تأمین بکنیم.
سؤال: ما در مجموع بحث‌هایی که داشتیم خدمت مهمانان محترم از بهره وری خیلی صحبت کردیم که یک سهم ۳۵ درصدی از رشد اقتصادی ۸ درصدی را شامل حالش می‌شود که به هر حال سازمان ملی بهره وری ایران باید آن را محقق بکند در خدمت جناب آقای دکتر پیشوایی رئیس سازمان ملی بهره وری ایران هستیم. آقای پیشوایی ما می‌رسیم به این .. ۳۵ درصد از ۸ درصد اقتصاد از طریق بهره وری چه الزاماتی را در نظر گرفتید که ما بتوانی حتما در برنامه هفتم به این رشد برسیم و سهم بهره وری درست ایفا بشود؟
امیر سامان پیشوایی رئیس سازمان ملی بهره وری: این در کنار سهم مقدار در واقع خود رشد بهره وری هم مهم است یک وقت شما این بخش را در ۸ درصد در واقع باید جستجو بکنید یک وقت در ۴ درصد، ۳ درصدی را، در این سه سال گذشته که ما رشد اقتصادیمان بین ۴ و نیم تا ۵ درصد بوده بیش از ۷۵ درصد از رشد اقتصادی از محل بهره وری بوده یعنی از آن عدد ۳۵ درصد هم خیلی بالاتر منتهی نکته مهمی که وجود دارد پایداری این رشد است یعنی ممکن است برای یک سال یا دو سال، ما رشد اقتصادی و رشد بهره وری را بتوانیم محقق کنیم لکن نکته مهم این است که این را بتوانیم به صورت پایدار داشته باشیم ما برای اینکه بتوانیم این عقب ماندگی دهه ۹۰ را جبران کنیم که در دهه ۹۰ رشد اقتصادی ما کمتر از ۱ درصد بود و رشد بهره وری هم منهای ۸ دهم درصد بود باید اقدامات جدید را برای در واقع سال‌های آینده در دستور کار قرار بدهیم و مهمترین آن این است که ما این بودجه سالانه‌ای که در واقع توسط دولت به مجلس تقدیم می‌شود یک هماهنگی خوبی با اهداف برنامه داشته باشد ما بودجه ۱۴۰۴ اگر شما مشاهده بفرمایید شاید کم توجه‌ترین بودجه بهره وری طی سالیان گذشته باشد.
یعنی تقریبا شما بند مرتبطی با موضوع بهره وری در بودجه نمی‌بینید قبلا ابتکاراتی بوده مثل اتصال بودجه به تخصیص بودجه به بهره وری یا اتصال حقوق، دستمزد و پاداش اعضای هیئت مدیره شرکت‌های دولتی بهره وری این را خوب در بودجه ۱۴۰۴ ما ردپای آن را نمی‌بینیم مهمترین اتفاقی که باید در سال‌های آینده برای حوزه بهره وری بیفتد این است که ما بتوانیم از طریق تحریم انگیزه فعالان اقتصادی مشارکت آنها در ا رتقای بهره وری افزایش بدهیم ببینید ما در خیلی از حوزه‌ها مثل حوزه انرژی که فکر کنم دوستان شما هم اشاره کردند مهمانان در برنامه، امکان رشد بهره وری و پتانسیل بسیار بزرگی داریم لکن این اتفاق زمانی می‌افتد که انگیزه لازم برای فعالان ایجاد بشود.
سؤال: بسیار خوب به نکته بسیار مهمی اشاره کردید متأسفانه این موضوع بسیار بسیار موضوع بزرگی است و وقت بیشتری را می‌طلبد ما به پایان میز اقتصاد امروز رسیدیم و من از تمام مهمانانی که امروز همراه بودند در میز اقتصاد تشکر می‌کنم ان شاء الله در برنامه‌های دیگر میز اقتصاد خدمتشان خواهیم بود و این موضوع مهم رشد ۸ درصدی اقتصاد را مرور خواهیم کرد و الزاماتش را بیشتر بررسی می‌کنیم.