مرثیه‌ای برای نان، از دولت سیزدهم تا چهاردهم/ زیان ۲۵ هزار میلیاردی، بخشی کوچک از زیان‌های جراحی اقتصادی دولت رئیسی
اقتصاد ۲۴ – با تغییر هر دولت، اظهار نقد و افشای نقایص و به زبان عامیانه خرابکاری‌های مربوط به زمان سکاندار قبلی، یک آداب و رسوم قدیمی و ریشه‌دار در ایران است. برای همین، شنیدن انتقادات در چند هفته اخیر مربوط به زیان‌های طرح‌های دولت سیزدهم، تقریبا کمی عادیست. اما داد و فریاد‌هایی که
اقتصاد ۲۴ – با تغییر هر دولت، اظهار نقد و افشای نقایص و به زبان عامیانه خرابکاری‌های مربوط به زمان سکاندار قبلی، یک آداب و رسوم قدیمی و ریشه‌دار در ایران است. برای همین، شنیدن انتقادات در چند هفته اخیر مربوط به زیان‌های طرح‌های دولت سیزدهم، تقریبا کمی عادیست. اما داد و فریاد‌هایی که این روز‌ها بر سر طرح ساماندهی نان زده می‌شود، بسیار نگران‌کننده است.
طرح هوشمندسازی یارانه نان و آرد که از اواخر سال ۱۴۰۱ اجرایی شد، در اصل تخصیص یارانه به واحد‌های نانوایی براساس فروش آن‌ها بود. در این طرح با استفاده از کارتخوان‌های هوشمند، داده‌های فروش نان جمع شده و اگر واحدی آرد خود را خارج از کارتخوان مخصوص فروش نان برای مصارف دیگر عرضه کند، دفعه بعد آرد کمتری به آن واحد تخصیص داده می‌شود. طراحان و مجریان این طرح در آن زمان ادعای کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدی از اتلاف آرد و نان را داشتند و بنا بر محاسبات آن‌ها، ۶۵ هزار میلیارد تومان در هزینه‌های این بخش صرفه‌جویی می‌شد.
مدیر اجرایی این طرح نیز یک سال پس از اجرای آن ادعا کرد که نزدیک به ۴ میلیون تن طی سال در مصرف آرد صرفه جویی شد. تمامی این اظهارات و روشن‌نمایی‌ها در شرایطیست که امروز مدیران دولت چهاردهم طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان را یک شکست بزرگ می‌دانند.
۲۵ هزار میلیارد تومان سامانه نان هیچ نتیجه‌ای در پی نداشته است
سرپرست جدید مرکز ملی تحول دیجیتال و فناوری اطلاعات سازمان برنامه و بودجه، اظهار داشته ۲۵ هزار میلیارد تومان بابت سامانه نان هزینه شده و هیچ نتیجه‌ای در پی نداشته است. این صحبت در شرایطیست که دولت بیش از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه برای نان در لایحه بودجه ۱۴۰۴ در نظر گرفته است. این رقم برای سال ۱۴۰۱، ۱۲۰ هزار میلیارد تومان بود.
بیشتر بخوانید: هزینه بیهوده میلیاردی برای سامانه آرد و نان؛ طرح دولت سیزدهم ۲۵ هزار میلیارد تومان زیان در برداشت
فارغ از این بحث که شکست اعلام شده برای طرح ساماندهی آرد و نان، براساس چه مستنداتیست و باید جزئیات آن حداقل برای مردمی که همواره در حال تجربه جراحی‌های اقتصادی هستند شفاف‌سازی شود، نگرانی‌ها بابت آمارسازی‌های همیشگی قوت گرفته است. اگر دولت قبل تا آخرین لحظه از طرح‌های نوآورانه و سامانه‌هایی که از کارایی آن‌ها مطمئن بود دفاع می‌کرد و حال چیزی خلاف آن در حال اثبات است و این روند همیشگیست، پس احتمال آنکه دولت فعلی هم راهکار‌هایی را که به زور اجرا کرده و یا خواهد کرد ایراد داشته باشد، زیاد است.
سامانه‌های خوش‌خیال
نادر حیدری، کارشناس اقتصادی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ ، درباره بحث اهمیت نان در سبد معیشت خانوار گفت: نه‌تنها در ایران، بلکه در تمامی کشور‌های جهان نان جزو مسائلیست که تلاطم در آن نشان‌دهنده ضعف جدی دولت است. برای همین دولت‌ها تلاش می‌کنند تا کمترین آزمون و خطا را در این باره انجام دهند؛ اما در ایران، بی‌ثباتی در عرصه آرد و نان بی‌داد می‌کند؛ دولت قبلی زمانی که بحث ایجاد سامانه هوشمندسازی یارانه آرد و نان را مطرح کرد، کارشناسان به آن انتقاد وارد کرده و از مبهم بودن جزئیات اجرای آن گلایه کردند.
حیدری تصریح کرد: از سویی دیگر مشکلات عرضه خرید تضمینی گندم، پایین بودن قیمت خرید‌های دولتی گندم و سایر مسائل این حوزه، طی سال‌های اخیر نه‌تنها کم نشد بلکه بیشتر هم شد.
وی ادامه داد: به جای ریشه‌یابی مسائل و حل اساسی مشکلات تنها سامانه‌ای برای ثبت میزان فروش نانوایی‌ها راه‌اندازی شد که تفاوت چندانی هم در شرایط ایجاد نکرد. اصرار و پافشاری دولت قبل برای اجرای تمام جراحی‌های اقتصادی مدنظر و روشن جلوه دادن نتایج، تنها برای آرد و نان نبوده و برای تمامی بازار‌های اقتصادی صادق است.
مجری سامانه نان هنوز تنبیه نشده است!
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: با وجود تکراری بودن روند زیان‌رسانی دولت‌ها به مردم، حال یک مدیر جدید دولتی دست به افشای ضرر‌های عملکردی دولت قبل زده و برخی قوه قضاییه را مسئول رسیدگی و دادگاهی کردن مسببان این زیان‌های هنگفت اقتصادی می‌دانند. راهکار درستی که در بسیاری از کشور‌های اروپایی هم اجرا می‌شود، دقیقا همین است؛ آنکه افراد بدانند مسئول عملکرد خود در سطوح مختلف هستند و نباید با بهانه‌های مختلف از زیر بار مسئولیت فرار کنند.
به گفته حیدری؛ اما دهه‌هاست مدیران در ایران اشتباهات حیاتی انجام می‌دهند و به هیچ نهادی پاسخ نمی‌دهند. پس نمی‌توان انتظار داشت که برای طرح ساماندهی یارانه آرد و نان، چنین اتفاقی رخ داده و افرادی که در این چرخه دخیل بودند مانند مدیران و در راس آن‌ها وزیر اقتصاد وقت را دادگاهی کرد.
منتظر زیان برای بنزین باشیم
به گزارش اقتصاد ۲۴ ، این روز‌ها صحبت درباره نان است و فردا و پس فردا این افشاگری‌ها به بازار‌های دیگر می‌رسد. اما بخش ترسناک ماجرا آن است که دولت چهاردهم هم به جراحی اقتصادی اعتقاد دارد و دست خود را روی قیمت بنزین گذاشته است. پزشکیان افزایش نرخ بنزین را راهکار برون‌رفت دولت از کمبود بودجه می‌داند و معتقد است باید نرخ این کالا واقعی شود تا مشکلات مختلف مربوط و غیرمربوط برطرف شود.
متاسفانه در ایران سازوکاری برای پیگیری دعواهای مدنی از مدیران و دولتمردان وجود ندارد؛ چندی پیش اخباری جسته و گریخته از مجلس شورای اسلامی شنیده شد که درگیر تصویب قانون منع شکایت از مدیران هستند، یعنی هیچ یک از مردم در شأن و جایگاهی نیست که نسبت به عملکرد مدیران در سطوح مختلف حق گلایه داشته باشد. حالا انتظار داشته باشیم نهادی یا حتی فردی پیگیر زیان هنگفت یارانه آرد و نان و مجازات عاملان آن شود؟! چه انتظار بی‌جایی!