فناوری پلتفرم‌های دیجیتال کلید تحول اقتصادی ایران در عصر هوش مصنوعی

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمدصدیق پهلوانی‌نیا؛ ایران با پیشرفت‌های سریع در بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیجیتال خود می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی در عرصه هوش مصنوعی تبدیل شود، استفاده بهینه از فناوری پلتفرم‌های دیجیتال، نه تنها زمینه‌ساز رشد اقتصادی خواهد بود، بلکه راهی برای عبور از چالش‌های اقتصادی فعلی نیز فراهم می‌کند.

طبق نظر کارشناسان، انسان هوشمند ۶ میلیون سال بر روی زمین حضور داشته و ۳۰۰۰ سال است که از هوش خود بهره می‌برد. او در مقایسه با دیگر موجودات، سرعت کمتری دارد، بینایی‌اش ضعیف‌تر است و ارتفاع کمتری می‌گیرد، اما با تکیه بر هوش خود به بلوغ انسانی در شرایط کنونی رسیده است.

کلید واژه مهم «بقا» برای انسان، استفاده از هوش است؛ عاملی که با تکامل انسانی در طول سال‌ها همواره ارتقا یافته است؛ انسان برای بقا نیازمند پردازشگری است که با کمک دانایی و مشاهدات، اطلاعات را متناسب با مسائل بازآرایی می‌کند.

هوش بشری از توانایی‌های مختلف تشکیل شده است. حس‌گر‌های انسان شاید قوی نباشند، اما می‌تواند داده‌های زیادی را به صورت قوی پردازش کند و به تصمیمات درست برسد.

سؤال این است که هوش مصنوعی چه کمکی به هوش بشری می‌کند؟ پردازشگر قوی، یعنی هوش انسانی با دو مولفه اساسی خلاقیت و قدرت تصمیم‌گیری است. طی چند دهه اخیر هوش بشری با ذخیره داده‌های مختلف به‌ صورت دیجیتال مزیتی ایجاد کرده، اما این مزیت به‌ درستی استفاده نشده است. در واقع، هرچند هوش انسانی پردازشگر قوی‌ای است اما نتوانسته تمام اطلاعات گذشته را به‌ راحتی در یک جا به کار گیرد.

هوش مصنوعی به انسان کمک می‌کند تا اطلاعات آنالوگ قبل را دیجیتال کرده و به‌ راحتی پردازش کند. این قابلیت در آینده نزدیک به یکی از برترین ویژگی‌های بشر تبدیل می‌شود. 

یکی از این حوزه‌ها که هم‌اکنون نیز داده‌های آن در دسترس‌‌اند، مطالعات علمی است. در وضعیت فعلی محققان با کمک هوش مصنوعی می‌توانند بهینه‌تر از آن استفاده کنند. همچنین، آثار هنری گذشته با ورود به فضای دیجیتال فرصتی برای استفاده بهتر از محتوای تصویری فراهم کرده‌اند و کاربران پیشتاز در این حوزه هوش مصنوعی دستی بر آتش دارند.

رابطه میان هوش مصنوعی و انسان چگونه خواهد بود؟

 درباره آینده بشر با هوش مصنوعی چند دیدگاه وجود دارد. یک دیدگاه، آن را برتر از انسان می‌داند و معتقد است که ممکن است کنترل زندگی روزمره را به دست گیرد و دیدگاه دیگر، باور دارد که هوش مصنوعی به انسان کمک می‌کند تا به‌عنوان پردازشگری تکامل‌یافته، تصمیمات بهتری بگیرد.

با وجود تفاوت‌ها، هوش مصنوعی و بشری بدون همکاری به تکامل نمی‌رسند. هوش بشری با عواطف و درون انسان مرتبط است، در حالی که هوش مصنوعی انتزاعی و جدا کننده است.

یکی از دغدغه‌های بشر استفاده بهینه از زمان است.نگاهی که معتقد است که انسان با استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان پردازشگر تکامل‌یافته، می‌تواند تصمیمات بهتری برای موضوعات مختلف بگیرد و در این شرایط زمان، مهم‌ترین سرمایه انسانی را ذخیره شده می‌داند. 

این فناوری هنوز به تکامل نرسیده است. آنچه تاکنون ارائه شده و مورد توجه بشر قرار گرفته، نقش دستیار بودن هوش مصنوعی است. با این حال، این تمام قابلیت‌های هوش مصنوعی نیست؛ برای مثال، استفاده از OpenAI در حال حاضر بیشتر به‌عنوان دستیار قوی عمل می‌کند و نمی‌توان آن را تمام فایده هوش مصنوعی دانست.

چگونه ایران می‌تواند در حوزه هوش مصنوعی ورود جدی داشته باشد؟

کارشناسان حوزه سیاست‌گذاری علم و فناوری معتقدند که ایران با استفاده از ظرفیت‌های ناشی از نزدیکی به انقلاب دیجیتال، می‌تواند در این حوزه تأثیرگذار باشد. سیطره OpenAI در جهان گسترده شده و پیشرفت‌های زیادی صورت گرفته است. ایران نیز با توجه به مشتریان تحول‌ خواه داخلی خود می‌تواند از این فناوری بهره‌برداری کند.

سرعت کم دستیابی ایران به زیرساخت قوی و کمبود منابع مالی نشان‌ دهنده چالش‌های این مسیر برای دولت‌ها است. انتظار موهومی که از دولت می‌رود این است که دولت صرفا به‌ عنوان سازنده زیرساخت عمل کند و بخش خصوصی وارد این زیرساخت شود. به‌عبارت‌دیگر، باید ساختمانی برای هوش مصنوعی ساخته شود و همه در آن جای بگیرند؛ البته نکته قابل توجه این است که هر مرکزی که برای هوش مصنوعی ساخته می‌شود باید نقش تنظیم گری داشته باشد و صرفا محلی برای صرف بودجه نباشد. 

تنظیم‌گری در این حوزه بسیار مهم است و توقع بیش از حد از دولت صحیح نیست. بر اساس اسناد بالادستی، دولت باید در این حوزه ورود کند و سند ملی هوش مصنوعی و تنظیم‌گری‌های مرتبط در حال تهیه است. با این حال، ورود بخش خصوصی می‌تواند پازل این فناوری را به‌ درستی تکمیل کند.

شواهد نشان می‌دهد که با توجه به ظرفیت‌های ایران در حوزه پلتفرم‌های دیجیتال و وجود متخصصان در این زمینه، امکان جهش در این حوزه برای اقتصاد ایران چندان دور از دسترس نیست. چه بسا بتوان با کمک هوش مصنوعی از بن‌بست اقتصادی فرضی عبور کرد.

این نکته نیازمند آن است که مردم در چارچوب فرهنگ‌سازی صحیح در حوزه هوش مصنوعی حرکت کنند. استفاده از دستیار‌ها یا ورود ربات‌ساز‌ها تنها بخشی از کار است و تمامی این امور باید توسط دولت‌ها برنامه‌ریزی و مدیریت شوند. اینگونه، جمهوری اسلامی ایران، متخصصان و شرکت‌های ایرانی، و مردم می‌توانند به‌درستی در این مسیر قدم بردارند.