آدولف آیشمن مسئول سازماندهی و مدیریت حمل‌ونقل یهودیان و دیگر اقلیت‌های مورد هدف رژیم نازی به اردوگاه‌های کار اجباری و مرگ بود. او برنامه‌ریزی‌های لجستیکی و عملیاتی برای دستگیری، انتقال، و تبعید دسته‌جمعی این افراد را مدیریت می‌کرد تا سیاست‌های نژادپرستانه نازی‌ها را در سطح گسترده‌تری اجرا کند. این نقش او شامل تهیه و هماهنگی قطارها، نظارت بر مسیرها و اطمینان از تحویل افراد به اردوگاه‌های مختلف بود. آیشمن با وسواس و دقت وظایفش را انجام می‌داد و با همین مدیریت اجرایی، میلیون‌ها نفر قربانی برنامه‌های نابودسازی نازی‌ها شدند.
آدولف آیشمن پس از دستگیری در آرژانتین، در محاکمه‌اش در اسرائیل مدعی شد که شخصاً نسبت به قربانیان احساس دشمنی یا نفرت نداشته و صرفاً “دستورات مافوق” را اجرا می‌کرده است. این ادعا در راستای ایجاد تصویری از او به‌عنوان یک “کارمند وظیفه‌شناس” بود که خود را فقط مجری قوانین می‌دانست. گفته‌اند که، آیشمن، چنان خود را اخلاق‌مدار می‌دانست که کوچکترین فساد مالی در پرونده نداشت و در جریان دادگاه با افتخار می‌گفت: “من می‌توانستم یک یهودی آشویتس را مجبور کنم مجانی به من عبری یاد بدهد اما من پول این کار را به او می‌دادم”.
هانا آرنت، فیلسوف آلمانی-آمریکایی، درکتاب آیشمن در اورشلیم، از این ویژگی او به‌عنوان “پیش‌پاافتادگی جنایت/ ابتذال شر” (banality of evil) یاد کرده است. آرنت بر این باور بود که آیشمن به‌جای یک هیولای خون‌خوار، بیشتر یک بوروکرات مطیع و بی‌فکر بود که بدون تعهد اخلاقی و شخصی نسبت به اقداماتش، صرفاً در چارچوب سازمان عمل می‌کرد.
با این حال، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آیشمن دارای عقاید متعصبانه یهودستیزی بوده و از کار خود لذت برده و به آنها باور داشته است.
تحلیل و تجویز راهبردی
هانا آرنت در توضیح ابتذال شر، فرایندی را که طی آن یک فرد عادی تبدیل به یک آیشمن می‌شود، توضیح داده است.(توضیح ساده‌ای از این فرایند را اینجا می‌توانید مطالعه کنید). به عنوان نمونه‌ای از عادی شدن انجام یک امر کشنده برای جامعه می‌توان به نوشته سخنگوی دولت در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس اشاره کرد: “«شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کند. از همین رو به دستور رئیس جمهور مازوت سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان که شرایط ویژه ای دارند، متوقف می‌شود. می‌توان برای مدت محدودی، «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد.
خواندن این خبر با یک نگاه سخت‌گیرانه یادآور آیشمن است. پرسش این است که چگونه در این سالها با علم به سم بودن مازوت‌سوزی و تهدید جان شهروندان، آن مسئول وظیفه‌شناس دستور به انجام چنین کاری داده است؟! شاید توضیحش همان ابتذال شر باشد.
همه ما جزیی از سیستم هستیم که اعمالمان در خروجی‌های سیستم تاثیرگذار است. ما می‌توانیم با آگاهی و تفکر نقادانه، پرسش‌گری درباره پیامدها، مسئولیت‌پذیری فردی، پرهیز از سکوت در برابر بی‌عدالتی، در نظر داشتن وجدان و اخلاق در محیط کار و بهبود مستمر و یادگیری از گذشته، به شکلی موثر عمل کنیم تا محیطی عادلانه‌تر، انسانی‌تر و آگاهانه‌تر بسازیم.
216216