“طرح گردشگری آشوراده”؛ هیاهو برای هیچ!

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، حدود 9 ماه پیش، طرح گردشگری در جزیره آشوراده، علی‌رغم مخالفت‌های گسترده، با هدف جذب گردشگران و توسعه اقتصادی منطقه و با حضور رئیس‌جمهور وقت به‌صورت رسمی آغاز شد.

جزیره آشوراده در استان گلستان و در دل خلیج گرگان، تنها جزیره ایرانی دریای خزر است که علاوه بر طبیعت زیبا و تنوع زیستی منحصربه‌فرد، دارای زیستگاه‌های غنی و گونه‌های نادری از حیوانات و گیاهان است.

این جزیره محل زندگی پرندگان مهاجر و یک اکوسیستم حساس است که هرگونه تغییر در آن می‌تواند پیامدهای جدی برای حیات وحش غنی آن داشته باشد. همین اکوسیستم حساس، دلیلی برای مخالفت با توسعه گردشگری در این منطقه بوده است.

طرح گردشگری آشوراده از همان ابتدای مطرح شدن با مخالفت‌های گسترده‌ای از سوی فعالان محیط زیست، ساکنان محلی و برخی کارشناسان مواجه شد. انتقادها عمدتاً به استقرار سازه‌های سنگین، تعرض به پناهگاه حیات وحش و سابقه ضعیف محیط زیستی سرمایه‌گذار این طرح باز می‌گردد.

سرمایه‌گذاری یک شرکت با سابقه آلودگی محیط زیستی

مخالفان معتقد بودند سرمایه‌گذاری شرکت “کانسار خزر” در این پروژه که دارای پرونده‌های متعدد آلودگی محیط زیستی در استان گلستان است، می‌تواند به نابودی محیط زیست جزیره نیز منجر شود.

همچنین معتقد بودند حضور متعدد گردشگران و استقرار سازه‌های سنگین می‌تواند به تخریب این جزیره بیانجامد و مواردی همچون تولید پسماند توسط گردشگران و آلودگی منابع آب را به عنوان دغدغه‌های جدی مطرح می‌کردند.

نگرانی دیگر این بود که توسعه زیرساخت‌های گردشگری مانند هتل‌ها و تفرجگاه‌ها باعث تخریب زیستگاه‌ها و کاهش تنوع زیستی شود و زندگی و معیشت ساکنان محلی را نیز تهدید کند.

تبدیل تفرج متمرکز به تفرج گسترده

در مقابل، موافقان طرح معتقد بودند که ظرفیت بکر این منطقه برای گردشگران داخلی و خارجی نباید نادیده گرفته شود و با تعریف ضوابط درست می‌توان طبیعت‌گردی در منطقه را رونق داد و درآمد پایداری نیز برای جوامع محلی ایجاد کرد.

از جمله اقدامات انجام‌شده، تغییر شیوه تفرج از متمرکز به گسترده بود؛ در این روش، ساخت‌وسازهای سنگین مانند هتل و رستوران ممنوع شد و تنها استقرار سازه‌های سبکی مانند آلاچیق و کیوسک مجاز شد همچنین، اقامت شبانه در منطقه 22 هکتاری آشوراده ممنوع اعلام و ظرفیت برد منطقه برای اسکان طبیعت‌گردان محدود شد.

یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها نیز در خصوص پناهگاه حیات وحش آشوراده بود، چرا که این منطقه دارای تنوع زیستی غنی، به‌ویژه در میان پرندگان مهاجر است. بر اساس مجوز ارزیابی طرح، مقرر شد که هیچ‌گونه تفرجی در این محدوده حساس انجام نشود.

صندوق ملی محیط زیست به عنوان شرکت پروژه به کار گرفته شد تا نگرانی‌های محیط زیستی کاهش یابد.

آغازی با پایان زودهنگام!

پس از بحث‌های فراوان و اظهارنظرهای موافق و مخالف در نشست‌های تخصصی و رسانه‌ها، این طرح در دی ماه 1402 با حضور رئیس‌جمهور افتتاح شد. با این حال، بهره‌برداری از طرح تنها جنبه‌ای نمایشی داشت و از آن روز تاکنون که 9 ماه از کلنگ‌زنی می‌گذرد، هیچ اقدامی در منطقه صورت نگرفته است.

دو روز پیش نیز سازمان حفاظت محیط زیست هرگونه ساخت‌وساز و عملیات عمرانی در این شبه‌جزیره را تا تعیین تکلیف پروژه، ممنوع اعلام کرد!

توقف پروژه به دلیل بررسی واگذاری زمین به سرمایه‌گذار

در این رابطه، حر منصوری؛ فعال محیط زیست استان‌های شمالی کشور و دیده‌بان میانکاله در گفت‌وگو با تسنیم اظهار کرد: اگر موضوع طبیعت‌گردی مطرح باشد، باید بدانیم که نه ما و نه سازمان محیط زیست اجازه جلوگیری از آن را نداریم؛ توقف پروژه توسط سازمان حفاظت محیط زیست نیز به دلیل بررسی نحوه واگذاری پروژه به سرمایه‌گذار است که نیازمند نظارت دقیق است.

وی افزود: محیط زیست قصد دارد این موضوع را بررسی کند، به‌ویژه آنکه واگذاری 25 هکتار از اراضی آشوراده در میان است که قانونی بودن یا نبودن آن باید بازبینی شود زیرا سرمایه‌گذار موردنظر پرونده‌های تخلفات زیست‌محیطی دارد.

فعالان مخالف گردشگری ضابطه‌مند نیستند

این فعال محیط زیست تصریح کرد: من به هیچ عنوان مخالف گردشگری صحیح و اصولی نیستم اما آنچه در آشوراده در حال وقوع است، اقدامی اشتباه به شمار می‌آید. من به ظرفیت‌های این منطقه آگاه هستم و خودم آن را معرفی کرده‌ام اما اجرای این طرح، ارزش‌های طبیعی آن را از بین خواهد برد.

وی ادامه داد: پیش از بازدید رئیس‌جمهور سابق از آشوراده، سنگفرشی بدون فونداسیون مناسب ایجاد کردند که تخریب شد. خود سنگفرش کردن به خودی خود ایرادی ندارد اما ساخت بازارچه، مسیر دوچرخه‌سواری و سایر سازه‌ها ارزش‌های طبیعی منطقه را از بین می‌برد.

منصوری بیان کرد: در نهایت، این امکانات به سرمایه‌گذارانی چون “کانسار خزر” واگذار می‌شود که سابقه چندین شکایت محیط زیستی دارند. نمی‌توان تمام سختی حفاظت از منابع طبیعی را بر دوش بومیان گذاشت و در نهایت افرادی از خارج از منطقه برای بهره‌برداری اقتصادی وارد شوند.

اکوتوریسم و ایجاد توسعه پایدار برای بومیان

منصوری با تأکید بر اهمیت اکوتوریسم در آشوراده گفت: اکوتوریسم که به جوامع محلی قدرت می‌بخشد، راهی برای حفاظت از طبیعت است و نیازی به ساخت‌وساز ندارد. هدف از اکوتوریسم، آموزش کسب درآمد از طبیعت بدون بهره‌کشی از منابع طبیعی و شکار، از طریق برگزاری تورهای تماشای پرندگان، عکاسی و بازدیدهای طبیعی است.

این فعال اکوتوریسم ادامه داد: با گسترش چنین فعالیت‌هایی، پرندگان به‌عنوان سرمایه محلی تلقی می‌شوند و بومیان برای حفاظت از آنها تلاش بیشتری خواهند کرد. این رویکرد بیش از پنجاه سال است که در کشورهای مختلف به کار گرفته شده اما در ایران هنوز به طور جدی وارد این حوزه نشده‌ایم.

وی درباره عدم ورود جدی به اکوتوریسم در کشور نیز گفت: متأسفانه بخش دولتی ما بیش از حد بر ساخت‌وساز تمرکز دارد، در حالی که در مناطق طبیعی مانند آشوراده و میانکاله، این رویکرد بسیار اشتباه است. وقتی فرصت‌های اقتصادی تنها به افرادی خارج از منطقه سپرده می‌شود، بومیان از منافع محروم می‌مانند. در حالی که هدف این است که با ایجاد شغل برای بومیان، شکار و بهره‌برداری بیش از حد از منابع طبیعی را کاهش دهیم.

منصوری افزود: ما با درک عمیق از طبیعت‌گردی و ارزش‌های زیست‌محیطی در این حوزه فعالیت می‌کنیم، اما زمانی که با تکیه بر همین درک با برخی توسعه‌ها مخالفت می‌کنیم، برخی جریانات، موضوع حفاظت از طبیعت را به حاشیه می‌برند و آن را بهانه‌ای برای پیشبرد منافع شخصی خود قرار می‌دهند.

لزوم احداث زیرساخت‌ها خارج از جزیره آشوراده

این فعال محیط زیست تأکید کرد: جزیره آشوراده امکانات بهداشتی و درمانی مانند درمانگاه یا بیمارستان ندارد و در صورت توسعه گردشگری، ابتدا باید زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی منطقه مانند تأسیس درمانگاه و بیمارستان در شهرهای اطراف، نظیر بندر ترکمن و گمیشان، ایجاد شود. بازدیدکنندگان می‌توانند با قایق به جزیره بیایند، از طبیعت لذت ببرند و بدون نیاز به ساخت هتل یا اقامتگاه در جزیره و افزایش ترافیک و شلوغی، بازگردند. اگر ساخت‌‌وساز در جزیره انجام شود، تجربه “روستای زیارت” تکرار می‌شود که در آنجا هم مطرح شدن گردشگری باعث شد تا هرکسی به دنبال تبدیل خانه‌اش به آپارتمان چند طبقه باشد و نهایتاً بافت اصلی روستا با این ساخت‌وسازها حذف شد!

وی، ساخت و ساز در جزیره را تهدید برای مهاجرت پرندگان دانست و گفت: من 23 سال است که راهنمای پرنده‌نگری هستم و به خوبی می‌دانم که ورودی اصلی پرندگان مهاجر به تالاب‌ها از سمت شمال دریای خزر و دیواره شرقی، یعنی از حوالی آشوراده است. پرندگان ابتدا در این منطقه فرود می‌آیند، تغذیه می‌کنند و پس از آن به تالاب وارد می‌شوند. حال، اگر آشوراده با ساخت‌وساز و رفت‌وآمدهای اضافی تبدیل به یک محیط پرسروصدا و ناامن شود، این پرندگان دیگر وارد تالاب نخواهند شد و این ظرفیت ارزشمند از بین خواهد رفت.

منصوری تأکید کرد: به سازمان محیط زیست و هیچ سازمان دیگری نباید اجازه داده شود که مانعی برای گردشگری ایجاد کند؛ اما گردشگری در مناطق آزادشده نیازمند نظارت، برنامه‌ریزی و قوانین مناسب است. در غیر این صورت، هم به گردشگری و هم به زیستگاه‌های طبیعی آسیب جدی وارد خواهد شد.

وی در پایان متذکر شد: فعالان حوزه گردشگری و محیط زیست به هیچ وجه مخالف گردشگری مناسب و اصولی در این مناطق نیستند.

انتهای پیام/