رستوران مکمل؛ مُسکن موقتی یا گامی به سوی تغییرات واقعی؟

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ همچون روز‌های گذشته، سوار مترو شدم و میان سردرگمی انتخاب ایستادن یا نشستن، ناگهان تمام صندلی‌ها پر شد. ناچار شدم روبه‌روی دو دختر جوان ایستاده و شروع به خواندن اخبار روز کنم که در همان لحظه، صدای بلند بحث‌های آنها مرا از فضای خبری خارج کرد. با دقت بیشتر به صحبت‌هایشان گوش دادم و متوجه شدم که دانشجوی یکی از دانشگاه‌های برتر تهران هستند، اما خودشان می‌گفتند «بچه تهران» نیستند.

گویی بحثی داغ در جریان بود و صدای آنها چنان بلند بود که تمام واگن از محتویات آن آگاه شدند. موضوع گفت‌و‌گو تغذیه و خوابگاه بود، اما یکی از دختر‌ها با صدای دلشوره‌آوری صحبت می‌کرد که نگرانی من را نیز برانگیخت. او در بخشی از صحبت‌هایش گفت: «من می‌ترسم از رستوران‌های مکمل خرید کنم و جلوی بقیه دانشجو‌ها آبروم برود، چون پول ندارم.»

دختر دیگری که کنار او نشسته بود، با صدای آرامی گفت: «هیس! بابا زشته، الان همه متوجه شدن که اوضاع خوبی نداریم. اینجوری بلند داد نزن.» همین چند جمله کافی بود تا دختر اول به طور ناگهانی در خود فرو رود و با گوشی‌اش مشغول شود.

این مکالمه و فضای به وجود آمده، مرا واداشت تا دوباره در خصوص «رستوران‌های مکمل» تحقیق کنم. چرا که این مسئله، نه تنها برای دانشجویان ترم اولی که از شهر‌های دیگر به تهران می‌آیند، بلکه برای بسیاری از دانشجویان دیگر نیز دغدغه‌ای جدی به شمار می‌رود. اگر دانشجویی نتواند غذای روزمره خود را تأمین کند، بی‌تردید احساس سرخوردگی و ناامیدی خواهد کرد.

در ابتدا سراغ یکی از مسئولان رفتیم تا این موضوع را بررسی کنیم و نقد‌های وارد شده را مورد پیگیری قرار بدهیم و از این رو با حسین امامعلی پور مسئول اجرای الگوی نوین تغذیه دانشجوی در خصوص اجرای طرح جدید الگوی تغذیه دانشجویی در ۱۲ دانشگاه گفت: ما از سال ۱۴۰۱، طرحی را آغاز کردیم که بر اساس مطالبات هیئت دولت، سازمان برنامه و بودجه، و همچنین مطالبات حوزه دانشجویی دانشگاه‌ها شکل گرفت. اگر بخواهم به مشکلات فعلی اشاره کنم، این طرح برای پاسخ به بخشی از این مشکلات طراحی شده است. یکی از چالش‌های موجود، تصدی‌گری کامل دانشگاه‌هاست. مدیریت دانشگاه‌ها در حال حاضر بیشتر درگیر مسائل صنفی، به‌ویژه تغذیه دانشجویی است. از طرف دیگر، ما معتقدیم که بخش خصوصی باید در این حوزه نقش مؤثرتری ایفا کند.

وی افزود: دیروز، مقام معظم رهبری در بازدید از نمایشگاهی، به اهمیت حضور بخش خصوصی اشاره کردند و تأکید داشتند که این مسئله باید به‌عنوان دستور کار حوزه‌های مختلف در نظر گرفته شود. البته در سال‌های گذشته بخش خصوصی به‌نوعی وارد این حوزه شده، اما این مشارکت کافی نبوده است.

بهره‌گیری از ظرفیت ۱۲ دانشگاه پیشرو در اجرای طرح رستوران‌های مکمل

امامعلی‌پو در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از خدماتی که باید بر اساس قانون به بخش خصوصی واگذار شود، خدمات تغذیه است. البته این به معنای تعطیلی رستوران‌های دولتی نیست. در کنار رستوران‌های دولتی، رستوران‌های مکمل ایجاد می‌شوند که بخش خصوصی آنها را اداره خواهد کرد. این طرح به دنبال آن است که مشکلات موجود در این حوزه را برطرف کند.

صرفه‌جویی ۲۵ درصدی در هزینه‌های تغذیه دانشگاه‌ها با مدیریت بهینه

وی افزود: یکی دیگر از مشکلات وضعیت فعلی، هزینه‌هایی است که نتیجه مطلوبی به همراه ندارد. به‌عبارت‌دیگر، بالای ۲۰ تا ۲۵ درصد از این هزینه‌ها قابل صرفه‌جویی است، بدون اینکه سفره غذا کوچک‌تر شود. این موارد در طرح موردنظر دیده شده است و برای رفع آنها برنامه‌ریزی شده است. یکی از ارکان اصلی این طرح، مدیریت هزینه است که تأکید زیادی بر آن شده است.

مدیر کل دفتر طرح و برنامه سازمان امور دانشجویان گفت: در این طرح، ۱۲ دانشگاه که تجربه مدیریت رستوران‌های مکمل و حضور بخش خصوصی را دارند، انتخاب شده‌اند تا مشکلات موجود بررسی و برطرف شود. امیدواریم که از تابستان، بسیاری از دانشگاه‌ها درگیر این طرح شوند. هدف اصلی این طرح، کاهش تصدی‌گری دانشگاه‌ها، مدیریت بهتر هزینه‌ها و افزایش تنوع و کیفیت غذاست. در حال حاضر، در رستوران‌های دولتی معمولاً یک یا دو منو ارائه می‌شود، اما در رستوران‌های مکمل می‌توان غذا‌های متنوع‌تری ارائه کرد.

توجه ویژه به دانشجویان کم‌برخوردار در طرح جامع تغذیه دانشگاهی

وی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از دغدغه‌های اصلی ما در این طرح، توجه به دانشجویان کم‌برخوردار است. در حال حاضر، دانشجویان برای استفاده از رستوران‌های دولتی باید مبلغ ۱۵ هزار تومان پرداخت کنند. اما می‌دانیم که برخی دانشجویان توان پرداخت این مبلغ را ندارند. در رستوران‌های مکمل، با توجه به یارانه‌ای که در نظر گرفته می‌شود، دانشجویان می‌توانند غذا‌هایی انتخاب کنند که هیچ هزینه‌ای برایشان نداشته باشد. این طرح می‌تواند فضایی ایجاد کند که دانشجویان کم‌برخوردار بدون اینکه کسی متوجه شود، از غذا‌های متنوع استفاده کنند.

جراحی ساختار تغذیه دانشگاه‌ها؛ تمرکز بر رسالت‌های آموزشی و پژوهشی

مدیر کل دفتر طرح و برنامه سازمان امور دانشجویان در پایان گفت: در مجموع، این طرح یک جراحی اساسی در حوزه تغذیه دانشگاهی است. سال‌هاست که مدیریت دانشگاه‌ها به‌جای تمرکز بر رسالت اصلی خود، یعنی آموزش، پژوهش و مسائل تربیتی، درگیر مسائل حاشیه‌ای مانند مدیریت تغذیه و خدمات شده است. امیدواریم که با اجرای این طرح، مشکلات کاهش یافته و منافع آن به دانشجویان، مدیریت دانشگاه‌ها و دولت برسد.

چند نکته مهم که مسئولان و دانشگاهیان باید به آن بپردازند؛ در ابتدا بخش خصوصی معمولاً انگیزه بیشتری برای ارائه خدمات با کیفیت بالا دارد، زیرا رقابت در این بخش می‌تواند باعث جلب مشتریان بیشتر شود. در صورت حضور بخش خصوصی در مدیریت رستوران‌ها، احتمالاً استاندارد‌های بالاتری برای کیفیت غذا، خدمات به مشتریان، نظافت و بهره‌وری نیروی انسانی به‌وجود می‌آید. این به دانشجویان این امکان باید بدهند تا از خدمات با کیفیت بهتر و تجربه‌ای رضایت‌بخش‌تر بهره‌مند شوند.

به عنوان مثال در رستوران‌های دولتی معمولاً مدیریت به صورت متمرکز و بدون رقابت انجام می‌شود که می‌تواند به کیفیت خدمات لطمه بزند. اما با ورود بخش خصوصی، رقابت میان رستوران‌ها موجب می‌شود که آنها به ارائه بهترین خدمات و محصولات تمایل بیشتری داشته باشند و یکی از مشکلات رایج در رستوران‌های دولتی دانشگاه‌ها، محدودیت تنوع منو‌ها است.

بسیاری از موارد، رستوران‌های دولتی فقط چند نوع غذا ارائه می‌دهند که ممکن است همه دانشجویان را راضی نکند. اما با مشارکت بخش خصوصی، رستوران‌های مکمل می‌توانند غذا‌های متنوع‌تری ارائه دهند، زیرا بخش خصوصی معمولاً انعطاف‌پذیرتر است و می‌تواند بر اساس نیاز‌های بازار و ترجیحات دانشجویان منو‌های متنوعی طراحی کند.

یکی از نکات مهم در طرح رستوران‌های مکمل، کاهش هزینه‌هاست بخش خصوصی ممکن است به دلیل تجربه در مدیریت منابع و بهینه‌سازی هزینه‌ها، توانایی بیشتری در کاهش هزینه‌های عملیاتی داشته باشد. این مسئله می‌تواند منجر به صرفه‌جویی در بودجه تغذیه دانشجویی شود، در حالی که کیفیت خدمات و تنوع غذا‌ها حفظ می‌شود.

در بخش خصوصی معمولاً از تکنیک‌های بهینه‌سازی منابع مانند مدیریت بهتر موجودی، قرارداد‌های تأمین‌کنندگان با قیمت مناسب‌تر و استفاده از فناوری‌های جدید برای کاهش ضایعات استفاده می‌کند. این موضوع می‌تواند به کاهش هزینه‌های دانشگاه‌ها کمک کند، در حالی که کیفیت غذا‌ها افزایش می‌یابد.

در صورتی که رستوران‌های دولتی به‌طور کامل تحت نظارت دانشگاه‌ها باشند، ممکن است مدیریت آنها با چالش‌هایی مانند ناکارآمدی، کندی در تصمیم‌گیری‌ها و عدم انعطاف روبه‌رو شود. اما وقتی بخش خصوصی وارد عرصه می‌شود، رقابت میان رستوران‌ها باعث می‌شود که استاندارد‌های خدمات و محصولات بهبود یابد و این نکته نیز اهمیت دارد که طرح رستوران‌های مکمل باید با نظارت دقیق دانشگاه‌ها همراه باشد. دانشگاه‌ها باید همچنان نقش نظارتی خود را حفظ کنند و اطمینان حاصل کنند که استاندارد‌های غذایی، بهداشتی و فرهنگی رعایت می‌شود. بخش خصوصی باید در راستای اهداف دانشگاه‌ها عمل کند و به هیچ‌وجه نباید منافع دانشجویان و جامعه دانشگاهی را قربانی کند.

حمایت از دانشجویان کم‌برخوردار

یکی از چالش‌های اصلی دانشجویان کم‌برخوردار، عدم دسترسی به غذای با کیفیت و متنوع است. در بسیاری از مواقع، این دانشجویان به دلیل محدودیت‌های مالی مجبورند از غذا‌های ارزان‌تر یا کمتر مغذی استفاده کنند. طرح رستوران‌های مکمل، با ارائه گزینه‌های متنوع و یارانه‌ای برای این دانشجویان، می‌تواند این مشکل را حل کند و به آنها این امکان را بدهد که از غذا‌های سالم و متنوع استفاده کنند به شرطی که یارانه غذایی به مرور زمان حذف نشود.

حذف برچسب اجتماعی

یکی از مشکلات اساسی دانشجویان کم‌برخوردار در بسیاری از محیط‌های دانشگاهی، احساس شرم یا برچسب اجتماعی به دلیل استفاده از خدمات رستورانی ارزان‌تر است. وقتی که غذا‌ها به صورت یارانه‌ای و بدون هزینه برای این دانشجویان فراهم شود، دیگر نیازی نیست که آنها احساس شرم کنند یا احساس کنند که در معرض قضاوت دیگران قرار دارند.

هنگامی که مشکلات تغذیه‌ای دانشجویان کم‌برخوردار کاهش یابد، آنها قادر خواهند بود که انرژی و تمرکز بیشتری بر روی تحصیل خود داشته باشند. تغذیه مناسب، به ویژه در دوران تحصیل، نقش مهمی در توانمندی‌های شناختی، یادگیری و حفظ انگیزه تحصیلی ایفا می‌کند. دانشجویانی که از تغذیه مناسب برخوردارند، می‌توانند به‌طور مؤثرتر در فعالیت‌های تحصیلی و دانشگاهی خود مشارکت کنند.

مساوات و برابری در دسترسی به خدمات

طرح رستوران‌های مکمل به ایجاد فضایی عادلانه‌تر و مساوات در دانشگاه باید کمک کنند. با ارائه غذا‌های یارانه‌ای به دانشجویان کم‌برخوردار، دیگر نیازی به نگرانی در مورد تفاوت‌های طبقاتی یا نابرابری در دسترسی به خدمات نخواهد بود. این مسئله می‌تواند به کاهش احساس نارضایتی و سرخوردگی در میان دانشجویان منجر شود و فضای دانشگاه را به‌عنوان یک محیط هم‌بسته و عادلانه‌تر معرفی کند.

برخی از دانشجویان به دلیل محدودیت‌های مالی، حتی قادر به تأمین غذای روزانه خود نیستند و مجبور به انتخاب غذا‌های ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت می‌شوند. طرح رستوران‌های مکمل با ید با تأمین یارانه برای این دانشجویان، نه تنها به حل مشکل تغذیه‌ای آنها کمک کند، بلکه به رفع نیاز‌های غذایی اساسی آنها نیز کمک کند و از مشکلات سلامتی ناشی از سوءتغذیه جلوگیری کند.

حمایت از دانشجویان کم‌برخوردار در طرح رستوران‌های مکمل، علاوه بر اینکه باید به حل مشکلات تغذیه‌ای دانشجویان کمک کند، به ارتقاء عدالت اجتماعی در دانشگاه‌ها نیز باید منجر شود. این طرح نه تنها بر بهبود سلامت جسمی دانشجویان تأثیر می‌گذارد بلکه به تقویت روحیه و اعتماد به نفس آنها نیز کمک کند.

رستوران‌های مکمل باید به‌عنوان راه‌حلی ضروری و مؤثر در حمایت از دانشجویان کم‌برخوردار شناخته شوند. این رستوران‌ها، با ارائه غذا‌های با کیفیت و یارانه‌ای، می‌توانند دسترسی این دانشجویان به تغذیه سالم و متنوع را فراهم کنند و دغدغه‌های مالی آنها را کاهش دهند. مهم‌تر از همه، ایجاد فضایی عادلانه و بدون برچسب اجتماعی برای این دانشجویان، به آنها این امکان را می‌دهد که بدون نگرانی از قضاوت دیگران، از خدمات تغذیه‌ای بهره‌مند شوند. رستوران‌های مکمل باید به‌عنوان ابزاری برای کاهش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی در محیط دانشگاهی عمل کنند و به دانشجویان کم‌برخوردار این فرصت را بدهند که بدون دغدغه‌های مالی، تمرکز خود را بر تحصیل و پیشرفت علمی بگذارند.