رابطه امویان با “شجره ملعونه” در تفسیر شیعه و سنی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، این روزها کلیپ‌هایی از سربازان و سرکردگان گروه تحریر الشام منتشر می‌شود که در آن‌ها به طور عمدی سعی دارند خود را به عنوان سلاله‌ی منحوس امویان، به ویژه معاویه علیه‌اللعنة معرفی کنند. این ادعاها بیشتر به منظور تحریک و توهین به احساسات شیعیان مطرح می‌شود، به ویژه آنکه ویدئوها را از کنار مرقد مطهر حضرت زینب و حضرت رقیه سلام‌الله علیها ضبط می‌کنند. از آنجا که معاویه به عنوان یک شخصیت جنجالی در تاریخ اسلام شناخته می‌شود، این تلاش‌ها می‌تواند به تنش‌های مذهبی و فرهنگی در منطقه دامن بزند.

این گونه رفتارها نه تنها به تشدید اختلافات کمک می‌کند، بلکه خطرات جدی برای همزیستی مسالمت‌آمیز میان مذاهب مختلف به وجود می‌آورد. توجه به این موضوع نیازمند واکنش‌های مؤثر از سوی تمامی گروه‌ها و جوامع مسلمان است تا از افزایش این تنش‌ها جلوگیری کنند.

بر هیچ‌کس از مسلمانان پوشیده نیست که امویان، در کنار بنی‌عباس، از منحوس‌ترین حکومت‌های تاریخ اسلام به شمار می‌روند. حاکمان اموی به عنوان فاسدترین، خون‌خوارترین و بی‌بند و بارترین شخصیت‌ها در جامعه‌ی اسلامی شناخته می‌شوند. سیاست‌های نظامی و سرکوب‌گرانه‌ی آنان در برابر حق‌طلبان و مخالفان، به ویژه در دوران خلافت معاویه، باعث شده است که بسیاری از عالمان و فقهای شیعه و سنی او را به عنوان باغی محسوب کنند. خروج معاویه علیه حاکم وقت، یعنی امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام)، نمادی از چالش‌های بزرگ سیاسی و مذهبی آن دوران بود که تبعات آن همچنان در تاریخ اسلام باقی مانده است.

این دیدگاه مشترک میان فقها و علمای اسلامی نمایانگر عمق فساد و ناکارآمدی حکومت‌های اموی است که با تطبیق اصول اسلامی و الهی در تضاد بود. این حکام نه تنها از اصول معنوی و اخلاقی دور بودند، بلکه از ابزار قدرت برای تحکیم پایه‌های حکومت خود استفاده می‌کردند. نهادینه شدن فساد در دستگاه حکومتی آنان، موجب تضعیف ارزش‌های اسلامی و تشدید تنش‌های داخلی در جامعه‌ی مسلمانان شد. این وضعیت زمینه‌ساز بروز انشعاب‌های مذهبی و سیاسی شده و مشکلات جدیدی را برای مسلمانان ایجاد کرد که تأثیرات آن تا به امروز در جوامع اسلامی مشهود است.

جالب است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله درباره‌ی روی کار آمدن امویان هشدارهایی داده بودند. در واقع، نبی مکرم اسلام به مخاطرات و فسادهای ناشی از این حکومت اشاره کرد و این مسأله تنها به روایت‌های تاریخی محدود نمی‌شود، بلکه خداوند نیز در آیاتی از قرآن به تبیین اندیشه‌های فاسد آنها پرداخته است. یکی از آیات که به وضوح به این مسئله اشاره دارد، آیه‌ی 60 سوره‌ی اسراء است: «وَ إِذْ قُلْنا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحاطَ بِالنَّاسِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما یَزِیدُهُمْ إِلَّا طُغْیاناً کَبِیراً». یعنی (و [یاد کن] هنگامی را که به تو گفتیم: یقیناً پروردگارت [از هر جهت] به مردم احاطه کامل دارد و آن خوابی را که به تو نشان دادیم و نیز درخت لعنت شده در قرآن را [که مصداقش درخت زقّوم، بنی امیه، طاغیان و یاغیانند] جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم؛ و ما آنان را [از عاقبت شرک و کفر] هشدار می‌دهیم، اما در آنان جز طغیانی بزرگ نمی‌افزاید.) این آیه به طور مشخص به فتنه‌هایی اشاره دارد که در جامعه رخ خواهد داد و به نوعی به فساد و طغیان حاکمان اموی اشاره می‌کند.

جمعى از مفسران شیعه و اهل تسنن نقل کرده‌اند که این خواب اشاره به جریان معروفى دارد که طی آن، پیامبر صلی الله علیه و آله در خواب دید میمون‌هایى از منبر او بالا مى‌روند و پایین مى آیند. حضرت ختمی مرتبت، بسیار از این مسأله غمگین شدند، آن چنان که بعد از آن کمتر مى‌خندید. این میمون‌ها را بنى امیه تفسیر کرده‌اند که یکى بعد از دیگرى بر جاى پیامبر نشستند در حالى که از یکدیگر تقلید مى‌کردند و افرادى فاقد شخصیت بودند و حکومت اسلامى و خلافت رسول اللَّه را به فساد کشیدند. این روایت را فخر رازى در تفسیر کبیر و قرطبى مفسر معروف اهل تسنن در تفسیر الجامع، و طبرسى در مجمع البیان و جمعى دیگر نقل کرده‌اند، و مرحوم فیض کاشانى در تفسیر صافى مى‌گوید: این روایت از روایات معروف در میان شیعه و سنی است.

امام سجاد علیه‌السلام در صحیفه‌ی سجادیه به صراحت به تفسیر آیه‌ی 60 سوره‌ی اسراء در مورد بنی‌امیه پرداخته و این خانواده را به عنوان مصداق شجره‌ی ملعونه معرفی می‌کند. (الصحیفة السجادیة، ص19) همچنین امام باقر علیه‌السلام نیز به وضوح بنی‌امیه را مصداق این شجره‌ی ملعونه می‌دانند. (تفسیر العیاشی، ج‏2، ص297)

با نگاهی به تاریخ حکومت امویان، به ویژه در دوران معاویه و یزید ملعون، عمق این فاجعه به وضوح نمایان می‌شود. معاویه به عنوان فردی فاسق شناخته می‌شد که حتی احادیثی علیه امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) جعل می‌کرد و به صراحت دستور می‌داد که در منابر ایشان را لعن کنند. این سیاست‌های ناشیانه و تفرقه‌افکنانه در کنار توطئه قتل امام حسین علیه‌السلام و وقایع عاشورا، مؤید جنایات و فساد این خاندان در تاریخ اسلام است. به این لحاظ است که شجره‌ی ملعونه بهترین عنوانی است که خداوند در قرآن به امویان داده است. حال با وجود این کارنامه سراسر وحشی‌گری و ظلم و فساد، چه جایگاهی دارد که امویان معاصر به اجداد خود بنازند و نسبت به آنها مفاخره کنند؟

انتهای‌پیام/