درآمد ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومانی شرکت‌های دانش بنیان در سال گذشته/ باید بروکراسی را از بین ببریم
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور: به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با حضور در گفتگوی ویژه خبری به مناسبت آغاز به کار نمایشگاه ایران ساخت و هفته پژوهش و فناوری، به ارائه آخرین اخبار و توضیحات پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور:
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با حضور در گفتگوی ویژه خبری به مناسبت آغاز به کار نمایشگاه ایران ساخت و هفته پژوهش و فناوری، به ارائه آخرین اخبار و توضیحات پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
آقای افشین، از اینکه در این برنامه حضور دارید سپاسگزارم. همان‌طور که می‌دانید، دوازدهمین دوره نمایشگاه ایران‌ساخت فردا برگزار می‌شود. لطفاً بفرمایید این دوره چه تفاوت‌هایی با دوره‌های قبلی دارد؟
دکتر افشین:
بنده هم خدمت شما و بینندگان عزیز عرض سلام و ادب دارم و ابتدا لازم می‌دانم روز دانشجو و همچنین هفته پژوهش را که پیش رو داریم به جامعه دانشگاهی کشور تبریک بگویم. برگزاری نمایشگاه ایران‌ساخت در هفته پژوهش، نشان‌دهنده اهمیت این رویداد است. این نمایشگاه تفاوت‌های مهمی با دوره‌های پیشین دارد.
در این دوره، تمرکز ما تنها بر نمایش محصولات دانش‌بنیان نیست؛ بلکه هدف اصلی تقویت زیرساخت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی است. شرکت‌هایی که در زمینه تولید تجهیزات آزمایشگاهی و مواد اولیه فعالیت می‌کنند، محصولات خود را عرضه می‌کنند. این تجهیزات، پایه و اساس تحقیقات علمی و پیشرفت فناوری هستند.
یعنی این نمایشگاه صرفاً برای معرفی محصولات نیست؟
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور:
دقیقاً. هدف این است که دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی بتوانند نیازهای خود را از این نمایشگاه تأمین کنند. ما در معاونت علمی هم برای حمایت از خرید این تجهیزات برنامه‌ریزی کرده‌ایم. سال گذشته، حدود ۳۰۰ میلیارد تومان خرید تجهیزات از این نمایشگاه انجام شد و بسته به عمق ساخت داخلی تجهیزات، ۱۰ تا ۴۰ درصد از خریدها مورد حمایت قرار گرفت. این سیاست باعث شد بسیاری از آزمایشگاه‌ها به‌روز شوند.
ظاهراً این نمایشگاه بخشی از برنامه‌های دولت چهاردهم برای تقویت اقتصاد دانش‌بنیان است. لطفاً در این خصوص بیشتر توضیح دهید.
دکتر افشین:
بله، کاملاً درست است. دولت چهاردهم اهمیت ویژه‌ای به اقتصاد دانش‌بنیان داده است. ما برای این دوره از نمایشگاه، ۳۰۰ شرکت دانش‌بنیان را از میان متقاضیان با دقت انتخاب کرده‌ایم. محصولات ارائه‌شده، به‌ویژه در حوزه تجهیزات آزمایشگاهی، در مرز فناوری قرار دارند.
علاوه بر این، سه دانشگاه برتر کشور که در سرآمدهای علمی انتخاب شده‌اند، می‌توانند تا سقف ۵ میلیارد تومان از این نمایشگاه خرید کنند و این مبلغ به‌عنوان پاداش از سوی معاونت علمی به آنها پرداخت خواهد شد.
در خصوص چالش‌های اقتصاد دانش‌بنیان، شما بارها به موضوع زیرساخت‌ها اشاره کرده‌اید. چه برنامه‌هایی برای حل این چالش‌ها در نظر گرفته شده است؟
دکتر افشین:
ما در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان، دو نوع چالش داریم: اول، کمبود زیرساخت‌های پژوهشی و دوم، نبود حمایت‌های مستمر. یک اشتباه رایج این بوده که پس از راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان، تمرکز صرفاً بر تولید محصول بوده، اما زیرساخت‌های لازم تقویت نشده است.
برای مثال، در سال ۱۴۰۲، درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان حدود ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان بوده که سهم محصولات دانش‌بنیان از آن، تنها ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است. این نشان می‌دهد که هنوز جای کار بسیاری داریم. برای رفع این چالش، قانون جهش تولید دانش‌بنیان تصویب شده است. اگر این قانون به‌درستی اجرا شود، می‌تواند زیرساخت‌های علمی کشور را متحول کند.
شما اشاره کردید که اجرای این قانون کمتر از ۱۰ درصد بوده است. آیا این میزان افزایش خواهد یافت؟
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور:
قطعاً. اجرای این قانون یکی از اولویت‌های ماست. اگر بتوانیم این قانون را به بالای ۸۰ درصد اجرا برسانیم، تحول چشمگیری در حوزه پژوهش و فناوری کشور ایجاد خواهد شد. برای مثال، یکی از مواد این قانون مربوط به اعتبار مالیاتی برای سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته اجرا می‌شود. با اجرایی شدن این ماده، شرکت‌ها انگیزه بیشتری برای فعالیت‌های تحقیقاتی خواهند داشت.
چه پیامی برای جامعه علمی کشور دارید؟
دکتر افشین:
از جامعه دانشگاهی، اساتید و دانشجویان دعوت می‌کنم حتماً از این نمایشگاه بازدید کنند. نمایشگاه ایران‌ساخت فرصتی است تا ایده‌ها و رویاها به محصولات فناورانه تبدیل شوند. این نمایشگاه نشان می‌دهد که جوانان و نخبگان ایرانی با اعتمادبه‌نفس و تکیه بر دانش خود، می‌توانند محصولات باکیفیتی تولید کنند که حتی با نمونه‌های خارجی رقابت کند. امیدوارم با حمایت‌های دولت و تلاش جامعه علمی، شاهد رشد و شکوفایی بیشتر اقتصاد دانش‌بنیان در کشور باشیم.
آقای دکتر افشین، اخیراً خبرهایی درباره تشکیل سازمان هوش مصنوعی منتشر شده که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. لطفاً درباره جزئیات این سازمان و اهداف آن توضیح دهید.
دکتر افشین:
تشکیل سازمان هوش مصنوعی یکی از گام‌های مهم دولت برای آینده‌نگری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های این حوزه است. وظیفه اصلی این سازمان، تنظیم‌گری و تدوین سیاست‌ها در حوزه هوش مصنوعی است، نه اجرای مستقیم پروژه‌ها. این رویکرد باعث می‌شود که به‌جای گسترش بی‌رویه بدنه اجرایی، از ظرفیت‌های موجود دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلف استفاده شود.
اساسنامه این سازمان اکنون در دولت تدوین شده و در حال بررسی نهایی است. پیش‌بینی می‌کنیم که ظرف سه ماه آینده، این اساسنامه به تصویب هیئت وزیران برسد و ابلاغ شود.
آیا وظایف دستگاه‌های مختلف در حوزه هوش مصنوعی به این سازمان منتقل خواهد شد؟
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور:
خیر، سازمان هوش مصنوعی یک نهاد تنظیم‌گر و برنامه‌ریز خواهد بود. این سازمان وظیفه ندارد که به‌صورت مستقیم در اجرای پروژه‌ها ورود کند یا تصدی‌گری داشته باشد. برای مثال، اگر وزارت علوم یا وزارت بهداشت برنامه‌هایی در حوزه هوش مصنوعی دارند، وظیفه این سازمان تدوین سیاست‌ها، هماهنگی و نظارت بر اجرای این برنامه‌هاست.
چرا این مدل برای سازمان هوش مصنوعی انتخاب شده است؟
دکتر افشین:
دلیل اصلی این تصمیم، ماهیت سریع‌التغییر علم و فناوری است. اگر قرار باشد این سازمان خود وارد اجرا شود و ساختار سنگینی ایجاد کند، فناوری‌هایی که امروز جدید هستند، در آینده نزدیک کهنه خواهند شد. به‌جای این رویکرد، سازمان به‌عنوان تنظیم‌گر و هماهنگ‌کننده عمل می‌کند و دستگاه‌ها بر اساس سیاست‌های مصوب آن، پروژه‌های خود را اجرا می‌کنند.
آیا این سازمان در جمع‌آوری و مدیریت داده‌ها هم نقشی خواهد داشت؟
دکتر افشین:
بحث داده یکی از محورهای کلیدی این سازمان خواهد بود. همان‌طور که می‌دانید، داده‌ها در کشور ما به‌صورت پراکنده وجود دارند و نیاز به ساماندهی و بهره‌برداری هوشمند از این داده‌ها احساس می‌شود. شورای عالی فضای مجازی متولی اصلی تنظیم‌گری در حوزه داده است و ما در حال تدوین سازوکارهایی هستیم که داده‌های موجود در بخش‌های مختلف به شکلی مناسب قابل استفاده باشند.
آیا تشکیل این سازمان به این معناست که دولت به هوش مصنوعی نگاه ویژه‌ای دارد؟
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور:
قطعاً همین‌طور است. هوش مصنوعی، موتور محرک بسیاری از حوزه‌های فناوری و اقتصاد در آینده است. این سازمان کمک می‌کند که برنامه‌های توسعه هوش مصنوعی با سرعت و دقت بیشتری پیش برود و زیرساخت‌ها برای تحقق این اهداف فراهم شود. اما تأکید می‌کنم که این سازمان نقش برنامه‌ریزی، تدوین سیاست‌ها و نظارت را بر عهده دارد و متولیان اصلی اجرای پروژه‌ها همچنان دستگاه‌های تخصصی خواهند بود.