تفاهم‌نامه با دانشگاه‌ها برای پژوهش در حوزه اقتصاد دریا محور
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، سیدحسن گیتی‌پسند مشاور عالی اقتصاد دریا محور در وزارت دفاع در نشستی که به عنوان پیش همایش رویکرد‌های نوین به ظرفیت‌های دریایی و بندری در راستای منافع ملی برگزار شد گفت: اقتصاد دریا محور جز مواردی است که رهبری به وزارت دفاع ابلاغ کردند و ما در این موضوع کار‌هایی انجام دادیم.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، سیدحسن گیتی‌پسند مشاور عالی اقتصاد دریا محور در وزارت دفاع در نشستی که به عنوان پیش همایش رویکرد‌های نوین به ظرفیت‌های دریایی و بندری در راستای منافع ملی برگزار شد گفت: اقتصاد دریا محور جز مواردی است که رهبری به وزارت دفاع ابلاغ کردند و ما در این موضوع کار‌هایی انجام دادیم. از سال هشتاد و هفت مطالعات علمی دریایی در سواحل شمال و جنوب داشتیم.
گیتی‌پسند با اشاره به پنج هزار و هشتصد کیلومتر در کشور که شامل سواحل شمال و جنوب و جزایر و رودخانه‌های قابل قایقرانی و کشتیرانی می‌شود گفت: یکی از محور‌های اقتصاد دریا محور، تجارت و بازاریابی دریایی است. تجارت و بازاریابی دریایی شامل دو بخش صنعت حمل و نقل دریایی و گردشگری دریایی است.
گیتی‌پسند گفت: وزیر محترم راه و شهرسازی در چند روز گذشته نودوسه هزار میلیارد تومان در موضوعات دریایی نظیر صنعت حمل و نقل دریایی شمال و جنوب کشور قرارداد بستند.
مشاور وزارت دفاع با اشاره به اقداماتی که در حوزه دریا انجام می‌شود گفت: در حال حاضر برای یک شهر لجستیک در چابهار در حال برنامه‌ریزی است که در این پروژه تا کنون پانزده هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده است.
گیتی‌پسند راه حل تکمیل پروژه‌های نیمه تمام را تعامل با دانشگاه دانست و گفت: نقش دانشگاه در تکمیل پروژه‌ها نقش کلیدی است و باید بر آن اهتمام داشته باشیم.یکی از موضوعات مهم، یکپارچه سازی کار‌های حوزه اقتصاد دریا محور است نباید جزیره‌ای عمل کرد پس از تاکید رهبری بر اقتصاد دریا محور، حدود چهل نهاد، اقداماتی در این حوزه شروع کردند، اما اکثر این ارگان‌ها به صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند باید ابتدا اقتصاد دریا محور یکپارچه سازی بشود و تکلیف نهاد‌های مختلف مشخص شود.
وی افزود: نهاد مرکزی و متولی اقدامات یک پارچه کننده هم میتواند شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا یا بنیاد مستضعفان یا قرارگاه اقتصادی وزارت دفاع باشد.
مشاور عالی اقتصاد دریا محور در وزارت دفاع با اشاره به اهتمام وزیر راه در موضوع گردشگری دریایی گفت: بر این موضوع باید متمرکز شد و همانطور که وزیر راه دستور دادند یک کروز برای توسعه گردشگری به دریای شمال منتقل می‌شود.
گیتی‌پسند گفت: در پنج هزار و هشتصد کیلومتر ساحل کشور حدود هشتصد کیلومتر در نوار شمالی است که مورد مطالعه قرار گرفته است و میتواند برای کریدور حمل و نقل استفاده شود.
وی ادامه داد: طبق آمار سال ۹۵ که سفیر ترکیه در ایران ارائه کرد سالانه ۳۰ هزار تراک از ترکیه برای انتقال به کشور‌های ترکمنستان و قزاقستان وارد ایران می‌شود و نوار ساحلی را دور می‌زنند تا بتوانند به کشور‌های مقصد برسند و این کانتینر‌ها را میتوان با هزینه کمتر از طریق دریا منتقل کرد.
به گفته گیتی‌پسند طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در فوت هر یک نفر در صنعت حمل و نقل یک میلیون و پونصد هزار یورو به دولت خسارت وارد می‌شود و علاوه بر این در سال ۸۹ وزارت راه حدود ۹۰۰ میلیارد تومان فقط برای هزینه نگهداری راه‌ها هزینه می‌کرده است که در صورت انتقال بخشی از ترافیک حمل و نقل از طریق دریا این هزینه به کشور تحمیل نمی‌شود.
گیتی‌پسند درباره توسعه فرهنگ دریا هم گفت: کشتی اقیانوس شناسی کاوشگر خلیج فارس چهار سال پیش طی قرارداد با وزارت علوم ساخته شد و طبق صحبت‌هایی که با سازمان بنادر شده و به تصویب هم رسیده این کشتی قرار است براس اشاعه فرهنگ دریا محوری مورد استفاده قرار گیرد.
مشاور وزارت دفاع با اشاره به امکانات نیروی دریای گفت: یکی از موضوعات دیگری که باید پیگیری شود در حوزه آموزش است که میتواند با کمک نیروی دریایی انجام شود، چرا که نیروی دریایی در همه‌ی سواحل کشور امکانات دارد.
وی درباره آموزش صیادان گفت: در کشور حدود ۱۵۲ هزار صیاد رسمی داریم و طبق تخمین‌ها حدود ۴۵۰ هزار صیاد غیررسمی در کشور وجود دارد که عموما نیازمند آموزش‌های اولیه هستند و حتی در کار صیادی به دلیل آموزش ندیدن دچار تلفات نیز می‌شود.
سید حسن گیتی‌پسند گفت: مطالعات زیادی در دوازده سال گذشته انجام شده که با کمک همایش‌های علمی و حضور دانشگاهیان میتوان تعامل خوبی شکل بگیرد و این مطالعات اجرایی شود.
۸۰ تا ۹۰ درصد تجارت دنیای امروز از طریق دریا است
در ادامه این نشست آقای آدمی دبیر علمی همایش اقتصاد دریا محور گفت: ۸۰ تا ۹۰ درصد تجارت دنیای امروز از طریق دریا است و برخی کشور‌ها در این حوزه سهم زیادی دارند.
دبیر علمی همایش گفت: چین یک مدیریت و سیاستگذاری در دریا‌ها و بنادر دنیا انجام میدهد و سهم قابل توجهی از اقتصاد دریا محور را کسب کرده است. همچنین کشور‌های دیگر مثل آمریکا و اروپایی ها، روسیه و حتی کشور‌های عربی هم سهم خود را در تجارت دریای دارند و ما هم باید سهم مان را از تجارت دریایی طلب کنیم.
آدمی گفت: کشور ما درصد قابل توجهی از سواحل را دارد، اما اقتصاد حاصل از این ظرفیت دریایی بسیار بسیار کم است و سهم ما از اقتصاد دریایی میتواند کشور را تحریم ناپذیر کند.
آقای آدمی راه افزایش سهم کشور از اقتصاد دریا را استفاده از دیپلماسی دانست و گفت: ناگزیر هستیم که یک سیاستگذاری و دیپلماسی در حوزه‌ی دریایی بندر داشته باشیم نمیتوانیم بدون یک سیاست گذاری دقیق به نقطه خوبی برسیم، اسم این سیاستگذاری را میتوان گذاشت دیپلماسی بندری که بخشی از دیپلماسی موازی است که در کنار دیپلماسی رسمی وزارت خارجه‌ی کشورمان نقش آفرینی می‌کند، یعنی با استفاده از بنادر شمال و جنوب خصوصا بنادر اقیانوسی در جنوب میتوانیم سهم بیشتری را در مناسبات سیاسی اقتصادی با کشور‌های همسایه و کشور‌های اروپایی و حتی کشور‌های افریقایی داشته باشیم. ظرفیت بنادر ما تنها یک زمینه اقتصادی نیست بلکه یک ظرفیت دیپلماتیک و سیاسیست که در اختیار وزارت امور خارجه در اختیار حاکمیت سیاسی اقتصادی قرار می‌گیرد تا در تعامل با کشور‌های دیگر مورد استفاده قرار گیرد.
دبیر علمی همایش اقتصاد دریا محور همچنین درباره استفاده از دانشگاهیان گفت کار دیگری که باید بشود و در قالب همایش اقتصاد دریا محور هم به دنبال آن هستیم این است که شبکه‌ای از نخبگان دانشمند و نخبگان اجرایی و حاکمیتی داشته باشیم در حال حاضر این شبکه به طور جدی وجود ندارد.
تا زمانی که فرهنگ دریایی در بین مردم ترویج نشود اقدامات در حوزه اقتصاد دریا موفق نمی‌شود
آقای سجادی مدیر نشست درباره ظرفیت‌های دریا گفت: پتانسیل دریا بسیار بسیار بالاست یعنی منابع دریا فقط این نیست که ما کشتیرانی داشته باشیم آنقدر منابع سرشار هست که میتوان در مورد هر یک از ظرفیت‌های حوزه دریا یک همایش مفصل برگزار کرد.
مدیر نشست درباره‌ی فرایند توسعه اقتصاد دریا محور گفت: اولین قدم تدوین سیاست‌های دریایی است تا سند سیاست‌های دریایی تدوین نشود و تصویب نشود کار کردن در حوزه اقتصاد دریا به نتیجه نمی‌رسد، کشور‌هایی که در اقتصاد دریا محور پیشرفت کرده‌اند از جمله استرالیا اولین قدم شان تنظیم و تصویب سیاست‌های دریا محور بوده است یعنی تمام ارگان‌هایی که به نوعی با منابع دریایی سروکار دارند را جمع کردند و با کمک همه‌ی این ارگان‌ها یک سند نوشتند هر طرح دریایی که قرار است انجام بشود چه بنادری باشد یا نیرودریایی باشد باید تکلیفش مشخص باشد مثلا اگر میخواهیم بندر چابهار را توسعه بدهیم قرار نیست محیط زیست دریا را از بین ببریم و این‌ها در سند سیاست دریایی مشخص می‌شود. یعنی بدون ما به یکدیگر ضرر بزنیم تمام افرادی که نقشی در دریا دارند پروژه‌هایشان را به صورت مشترک انجام می‌دهند.
دکتر سجادی با اشاره به بحث فرهنگ دریایی گفت: تا زمانی که فرهنگ دریایی در بین مردم ترویج نشود اقدامات در حوزه اقتصاد دریا موفق نمی‌شود به عنوان مثال زمانی که سرانه‌ی خوراک آبزیان را مطالعه می‌کنیم ایران از متوسط جهانی پایین‌تر است و این نشان میدهد مردم ما به دریا ارتباط نردیکی ندارند.
وی افزود: در برنامه‌ی هفتم رشد اقتصادی ۸ درصد برای کشور پیش‌بینی شده که اقتصاد دریا محور بخش قابل توجهی از این رشد هشت درصدی را دارد.
استاد و عضور هیئت علمی دانشگاه علوم و فنون خرمشهر هم که در این نشست حضور داشت درباه اقتصاد دریا محور گفت: در اقتصاد عموما سه بخش کشاورزی، بخش صنعت و بخش خدمات وجود دارد در کشور ما به علت منابع نفت و گاز بخش اقتصاد نفت و گاز هم جزو بخش‌های اقتصادی کشور است و زمانی که درباره اقتصاد دریا صحبت می‌کنیم باید این چهار حوزه را در نظر داشته باشیم.
آقای سعیدی گفت: در کشور ما متاسفانه تشتت مسئولیت‌ها در حوزه اقتصاد دریا داریم، همه خودشان را مسئول می‌دانند، اما کسی مسئولیت را بر عهده نمی‌گیرد.
وی افزود: در برنامه هفتم برای بخش اقتصاد دریا رشد شانزده درصدی در نظر گرفته شده است که نشان میدهد برای تحقق این قانون باید خیلی کار انجام بشود و نیازمند هماهنگی‌ها زیادی هستیم.
استاد دانشگاه علوم و فنون خرمشهر درباره مهمترین مشکل توسعه اقتصاد دریا محور گفت: مشکل اقتصاد ایران مشکل نیروی انسانی است در حوزه‌ی دریا این مشکل بیشتر خودش را نشان میدهد، چون گسستی که بین صنعت و دانشگاه در کشور وجود دارد دلیلش این هست که صنعت دریایی داخلی اصلا قابل تعریف نیست و بلکه باید سهمی را از اقتصاد دنیا کسب بکنید برای اینکه این سهم را کسب بکنیم باید نیروی توانمند تربیت بکنیم و اگر نتونیم این کار را بکنیم هرچقدر زیرساخت داشته باشیم نمیتوانیم رشد کنیم و فقط در این صورت است که میتوانیم رشدی که در برنامه هفتم بیان شده را محقق کنیم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به تجربه کشور‌های دیگر گفت: هند سهم خودش را از اقتصاد دنیا بزرگتر می‌کند و پیش‌بینی شده در سال دو هزار و سی سهم اقتصاد هند بیشتر از چین می‌شود و میخواهد اقتصاد دوم دنیا بشود، مسیر رشد هند در حال حاضر یک مسیر نرم‌افزاری در حوزه نیروی انسانی است یعنی نیروی انسانی توانمند تربیت می‌کند.
آقای سعیدی درباره پراکندگی جمعیت هم گفت: حدود ده درصد جمعیت کشور در استان‌های ساحلی ساکن است در صورتی که کشور‌های پیشرفته در زمینه اقتصاد دریا محور چهل درصد جمعیتشان در نوار ساحلی ساکن است. حضور مردم در نوار ساحلی میتواند بیشترین امنیت مرزی را ایجاد کند.
وی افزود: الان به ازای هر چهار کیلومتر مربع در جاسک فقط یک نفر ساکن است و تغییر این وضعیت نیازمند ایجاد زیرساخت است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم دریایی چابهار از اساتیدی بود که در نشست حضور داشت و درباره چالش‌ها و زمینه‌های تحقیق در حوزه‌های مرتبط با دریا گفت: یکی از مهمترین موئلفه ها، اقتصاد است، بالاخره وقتی کسی شرکت می‌زند وقتی کشتی می‌خرد باید برای او صرفه اقتصادی داشته باشد در غیر این صورت کار توسعه پیدا نمی‌کند و چالش اقتصادی بودن و صرفه داشتن در اقتصاد دریا محور مهم است.
کیفیت انرژی اثر مستقیم روی محیط زیست دارد
آقای میرمعصومی با اشاره به اینکه محیط زیست حوزه‌ای است که در آن صرفه اقتصادی معنا ندارد گفت: محیط زیست استاندارد‌هایی دارد که از سوی سازمان بین المللی دریانوردی ابلاغ می‌شود که علاوه بر این‌ها قوانین داخلی هم وجود دارد این قوانین به قدری سخت گیرانه است که اگر آنها را رعایت نکنیم اصلا اجازه‌ی کشتیرانی پیدا نمی‌کنیم لذا با یک چالش به عنوان استاندارد‌های حوزه‌ی محیط زیست رو به رو هستیم که باید آنها را تامین کنیم.
آقای میرمعصومی افزود: یکی از مهمترین موضوعات مرتبط با محیط زیست انرژی است، یعنی کیفیت انرژی اثر مستقیم روی محیط زیست دارد و برای اینکه بتوانیم استاندارد‌های این حوزه را رعایت کنیم مجبور هستیم یا هزینه زیادی برای انرژی صرف کنیم یا تکنولوژی پیشرفته این حوزه را کسب کنیم که این کار نیازمند تحقیق است و زمینه خوبی برای تحقیق محسوب می‌شود.
وی افزود: در حوزه‌ی انرژی مقوله‌ی اول، بحث صرفه‌جویی و افزایش راندمان و بهره‌وری است و بحث دیگر در حوزه انرژی انواع سوخت‌ها است، مثلا استاندارد اجازه‌ی استفاده از سوختی که بیش از نیم درصد گوگرد داشته باشد را نمی‌دهد، پس کشتی‌ها باید بتوانند چنین سوختی را تامین کنند که این سوخت گران است و اگر نمیتوانیم به خاطر گران بودن تامین کنیم باید با تحقیق بتوانیم آن را بسازیم.
استاد دانشگاه چابهار همچنین گفت: در حوزه‌ی دیجیتال کردن و خودران کردن کشتی‌ها هم بحث‌های مفصلی وجود داردکه نیازمند پژوهش است و زمینه تحقیق است.
آقای اسلامی، هیئت علمی روابط بین الملل دانشگاه تربیت مدرس در این نشست گفت: راهبرد جمهوری اسلامی باید دریاگرایی مبتنی بر ظرفیت اقیانوس باشد، یعنی مبتنی بر سواحل مکران و از طریق اقیانوس در جنوب شرق ایران پیگیری شود.
او گفت: در روابط بین الملل اگر کشوری بخواهد رشد کند باید به سیاست‌های عالی توجه کند یکی از این سیاست‌های عالی سیاست‌های مربوط به دریا است.
استاد دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به سیاست آمریکا برای مهار چین گفت: بعد از اینکه آمریکا در دوره ترامپ سیاست ایندوپاسیفیک را اختیار کرد و به دنبال مهار چین رفت، چین برای مقابله حضور خودش در دریا را زیاد کرد.
وی افزود: علاوه بر سیاستی که اخیرا در حوزه دریا آمریکا اتخاذ کرده یک سیاست قدیمی در روابط بین الملل وجود دارد به اسم تئوری ماهان که میگوید اصل دریاست و خشکی‌ها در بین آب‌ها محصور شدند و به همین علت باید تمرکز خود را بر دریا و توانمندی‌های دریا محور گذاشت.
اسلامی افزود: ما در کنار کار‌هایی که برای توسعه سواحل خود در دریای شمال انجام می‌دهیم و در کنار کریدوری که به نظرم باید از شلمچه به سمت چابهار داشته باشیم تمرکزمان باید روی چابهار و توسعه آن باشد.
هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس همچنین گفت: در چابهار باید زیرساخت‌ها توسعه پیدا کند به طور خاص زیرساخت‌های حوزه ارتباطی و اطلاعاتی باید توسعه یاید و در کنار این موضوع مشوق‌های لازم به سرمایه گذاران داخلی و خارجی ارائه شود.
منظور ما از اقتصاد دریا چیست؟
آقای کرمی مدرس دانشگاه خوارزمی هم در این نشست گفت: در توسعه اقتصاد دریا باید الزاماتی رعایت شود اولین الزام تبیین اقتصاد دریا است چراکه مشارکت مردم و پژوهشگران ما در اقتصاد دریا پایین است و برای افزایش مشارکت و پر کردن خلا نیرو انسانی باید موضوعاتی را درمورد اقتصاد دریا تبیین کرد.
مدرس دانشگاه خوارزمی گفت: در حوزه اقتصاد دریا سوالاتی وجود دارد که برای جامعه و نخبگان پاسخ آنها بیان نشده است مثلا سیاست گذاری کلان و منظور ما از اقتصاد دریا چیست؟ میخواهیم مردم را به سمت سواحل کوچ بدهیم یا میخواهیم نیروی کار خود را به سمت کار‌های حوزه دریا سوق بدهیم؟ مشاغل حوزه دریا که مد نظر ما است چیست؟ ما به دنبال تامین آب از دریا هستیم یا هدف دیگری هم داریم؟ چنین سوالاتی وجود دارد که باید تبیین شود. اقتصاد دریا حوزه‌های مختلفی دارد بخش‌هایی مثل ماهی و آبزی پروری، حمل و نقل دریایی، کشتیرانی و انرژی از بخش‌های اقتصاد دریا است که باید مشخص شود به کدام بخش میخواهیم توجه کنیم و چگونه در این حوزه کار می‌کنیم.
دکتر کرمی درباره چالش‌های این حوزه گفت: اولین چالش برای توسعه اقتصاد دریا رفتار جزیره‌ای است که مانع از توسعه خواهد شد و صنایع و نیرو انسانی فعال در این حوزه به صورت جداگانه درگیر خواهد بود و اتلاف سرمایه صورت می‌گیرد.
وی افزود: دومین چالش توسعه اقتصاد دریا، مناطق آزاد است، در این مناطق رویکرد سوداگرانه حاکم است که با تمرکز بر معافیت‌های مالیاتی به دنبال سود است و نمی‌گذارد سرمایه انسانی دانشگاه و تخصص‌ها دور هم جمع بشود و مانع شکوفایی بخش‌های صنعتی در کشور است چراکه با توجه به شرایط بین المللی شرایط خود را تغییر میدهد و ثبات موضوعی ندارد.
آقای کرمی در ادامه گفت: با توجه به این دو چالش به نظرم باید اقتصاد دریا محور در ایران به صورت اقتصاد خوشه‌ای رشد کند و توسعه پیدا کند یعنی خوشه‌هایی را در یک منطقه جغرافیایی خاص، نیروی انسانی متخصص، آموزش و پژوهش و صنایع و خدمات مرتبط با موضوع خود را در یک منطقه متمرکز می‌کند.
در پایان نیز رحیمی نژاد دبیر نشست درباره افزایش همکاری با دانشگاه‌ها در حوزه اقتصاد دریا محور گفت: سه تفاهم نامه در یکم بهمن با دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه دریا نوردی چابهار و دانشگاه خرمشهر منعقد می‌شود.