بررسی دیدگاه رهبر انقلاب درباره نگاه سه بُعدی به زندگی ائمه

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای هیئت علمی پنجمین کنگره جهانی حضرت امام علی‌بن موسی الرضا علیهما السلام که در تاریخ 19 اردیبهشت 1403 برگزار شده بود و امروز منتشر شد بر ضرورت نگاه سه بُعدی به زندگانی ائمه علیهم‌السلام اشاره کردند. رهبر انقلاب در این باره فرمود راجع به زندگی ائمّه علیهم‌السلام از سه بُعد ‌باید کار بشود:

1. یکی از آن بُعد معنوی و الهی، یعنی آن قداست … ما باید جنبه‌ی ملکوتی ائمّه (علیهم السّلام)، جنبه‌ی معنوی و عرشی ائمّه را بیان کنیم
2. جنبه‌ی دوّم، جنبه‌ی کلمات و درس‌های اینها است. در زمینه‌ی مسائل زندگی، مسائل گوناگونِ مورد نیاز انسان: اخلاقیّات،‌ معاشرت، دین، احکام؛ ائمّه‌ی ما حرف دارند، مکتب دارند [که باید] بیان بشود.
3. بخش سوّم، مسئله‌ی سیاست است. سیاست ائمّه چه بود؟ اینکه امام با همه‌ی آن مقامات، با همه‌ی آن مرتبتِ الهی که دارد و امانت الهی که دستش هست، اکتفا کند به اینکه مثلاً یک مقدار احکام بگوید و یک مقدار اخلاق بگوید… (ائمه) دنبال حاکمیّت اسلامی بودند. یک بُعد مهمّ امامت این است.

نکته اول اینکه این نگاه سه بُعدی که رهبر معظم انقلاب به آن اشاره کردند، نشأت‌گرفته از همان آیین اسلام است که به سه حوزه اصول دین، فروع دین (احکام) و اخلاقیات تقسیم‌بندی می‌شود. اصول، همان پایه‌ها و ریشه‌های اعتقادات انسان را شکل می‌گیرد که در نگاه ما، توحید، امامت و نبوت از جمله اصولی هستند که باید به آن اعتقاد داشته باشیم و بلکه برای اعتقادات خود استدلال داشته باشیم. اهمیت آن به قدری است که به فتوای خود فقها  تقلید درباره آنها جایز نیست و باید تحقیقاً حاصل شود. حال، وقتی رهبر معظم انقلاب تأکید می‌کنند به جنبه‌های معنوی و عرشی ائمه علیهم‌السلام توجه شود و آن را در اولویت اول بیان می‌کنند و بعد در بخش سوم تأکید می‌کنند نسبت به مسئله امامت و مأموریتی که یک امام دارد توجه شود و می‌فرمایند آن انوار مقدس به دنبال حاکمیت اسلامی بودند، در دایره اصول دین قرار می‌گیرند که باید درباره آنها تحقیق و بررسی کرد و مانند احکام،‌ تقلیدی نیست که انسان به حرف یک عالم و دو عالم اکتفا کند.

نکته دوم درباره ضرورت نگاه معرفتی به زندگانی اهل بیت علیهم‌السلام است. یعنی چرا باید به جنبه‌های ملکوتی و عرشی آن بزرگواران توجه کرد؟

1. نیاز فطری
اولین مورد نیاز فطری ما انسان‌هاست. هر فردی از جهت ذاتی احساس نیاز می‌کند نسبت به مقدسات خود نگاه ذو ابعادی داشته باشد و درباره جنبه‌های آسمانی آن مقوله شناخت داشته باشد.

2. دعوت قرآن
وقتی به آیات قرآن نگاه می‌اندازیم، خداوند خوبان درگاه خویش را با جنبه‌های ملکوتی، عرشی و آسمانی معرفی می‌کند؛ به عنوان نمونه ابراهیم نبی را از جمله انبیایی معرفی می‌کند که ملکوت را به او نشان داد و او را تحت تربیت‌های ملکوتی قرار داد. زمانی که از موسای نبی سخن می‌گوید، او را کلیم‌الله می‌نامد و از عیسی علیه‌السلام با عنوان کلمةالله یاد می‌کند که با یک روح عرشی به نام روح القدس مورد تأیید قرار می‌گرفت. زمانی هم که قصد دارد از اهل بیت وحی یاد کند، با صفات آسمانی از ایشان یاد می‌کند. رسول خدا صلی الله علیه و آله را با عناوین طه و یاسین یاد می‌کند و سوره‌ای مثل نجم را به سفر معراج او اختصاص می‌دهد و در پاره‌ای از سوره‌ اسراء نیز از معراج پیامبر سخن می‌گوید. امیرالمؤمنین علیه‌السلام را صاحب علم‌الکتاب و ولیّ مؤمنین و حضرت زهرا سلام الله علیها را با کوثر بهشتی به ما می‌شناساند.

3. احادیث
احادیث فراوانی درباره جنبه‌های ملکوتی و عرشی ائمه علیهم‌السلام در منابع روایی‌مان داریم. این روایات به احادیث نورانیت شهرت دارند و جالب است که روایت مفصلی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام با عنوان «معرفت به نورانیت» داریم که در آنجا به برخی مقامات و فضائل آسمانی و عوالمی‌شان اشاره می‌کنند و تأکید می‌کنند این معرفت بر هر فردی مؤمنی واجب است؛ «إِنَّ ذَلِک الواجب [وَاجِبٌ ] عَلَی کلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ.» (بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج 26)

4. تقویت بُعد اعتقادی
توجه به جنبه‌های قدسیِ خوبان درگاه الهی از جمله ائمه علیهم‌السلام سبب تقویت باور و اعتقاد به این انوار مقدس می‌شود تا انسان مؤمن بهتر بتواند منویات آنان را در زندگی فردی و اجتماعی خود جریان دهد. وقتی متوجه باشیم که اصل وجود مقدس اهل بیت وحی ازلی است، یعنی طبق احادیث خداوند پیش از خلقت عوالم، انوار آن بزرگواران را خلق کرد و تمام عالم را متأثر از ایشان تمام خلقت را شکل داد، در مسائل جزئی مثل احکام شرعی و اخلاقی سعی می‌کنیم خود را با ایشان هماهنگ کنیم. باور به ابعاد آسمانی و عرشی ائمه سبب می‌شود نظامات اجتماعی و قوانین مدنی مبتنی بر منویات ایشان شکل بگیرد؛ مثلاً پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مبتنی بر مسئله تکریم و اخلاق، جامعه‌ی جاهلیت عصر خویش را به اسلام دعوت کرد و جامعه‌ای شکل داد که حتی سیاه‌پوستان که در اوج حقارت به بردگی گرفته می‌شدند، احساس کرامت می‌کردند و  به تصریح قرآن، جامعه به دلیل این حُسن خُلق و حُسن تکریم بود که حول پیامبر گرد آمدند و اسلام را پذیرفتند نه با تهدید و ارعاب.

5. تحریف دشمن
دشمنان عترت بلافاصله پس از فوت رسول خدا صلی الله علیه و آله شروع به تخریب فضائل امیرالمؤمنین و اهل بیت وحی کردند؛ فضائلی که پیامبر اسلام سالیان سال آنان را برای مردم بیان کرده بودند. این مسئله در زمان معاویه به اوج خود رسید تا جایی که آن ملعون به محدثان درباری خود پول می‌داد تا علیه امیرالمؤمنین روایات منفی جعل کنند. این توطئه به مرور زمان سبب دوری عامه جامعه از ائمه علیهم‌السلام شد و زمینه‌ساز حوادثی مثل عاشورای حسینی شد، نشان به اینکه خیلی از شامیان با مقام و فضائل عترت و بلکه انتساب ایشان به پیامبر اسلام آشنایی نداشتند. این تحریف اکنون در قالب‌های هنری و از سینمای غرب به خورد مخاطب داده می‌شود تا توجهات انسان‌ها از فضائل این انوار مقدس الهی نه تنها دور شود بلکه مورد تحریف قرار گیرد. سرمایه‌گذاری که هالیوود درباره تخریب چهره امام عصر عجل الله تعالی فرجه کرده، بر کسی پوشیده نیست و شاید باورش دشوار باشد، اما در سینمای ترکیه حتی شاهد تخریب چهره امیرالمؤمنین و فضائل ایشان هستیم.

این رفتار دشمن منطقی است؛ چرا که اگر مردم با سیره آن بزرگواران آشنا شوند و احادیث عترت را مطالعه کنند، پیرو راه ایشان می‌شوند. امام رضا علیه‌السلام در این باره فرمود «لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا»؛ یعنی اگر مردم محاسن کلام را بدانند، از ما تبعیت می‌کنند. مثلاً در اولین گام، آنجا که نسبت به امیرالمؤمنین شناخت پیدا کنند، مطالبه عدالت می‌کنند و زمانی که با شخصیت امام حسین علیه‌السلام مواجه شوند، همچون گاندی‌ها علیه نظام استبداد و استعمار قیام می‌کنند و به همین ترتیب آشنایی با سایر اهل بیت وحی به ضرر مکاتب شیطانی دنیا تمام خواهد شد.

بنابراین آشنایی با ابعاد آسمانی عترت اثری تربیتی در جامعه خواهد گذاشت؛ فرآیندش به این صورت است که این ابعاد آسمانی سبب تقویت ایمان می‌شود و جنس ایمان هم طبق روایات، از نور است. این نور ایمان هر اندازه تقویت شود، بر ابعاد پایین‌تر یعنی اخلاق و رفتار انسان اثر می‌گذارد و به او جهت مثبت می‌بخشد. از این جهت آن عده که بیشترین بهره را از معارف عترت بردند، ضمن آنکه از جهت روحی وسعت یافتند، در دنیا به افرادی پر تلاش و با عزم تبدیل شدند که نمونه آن را در عصر حاضر در امام رحمةالله مشاهده کردیم.

یادداشت: سعید شیری

انتهای‌پیام/