گروه اندیشه: بررسی زبان‌های پیجین و کریول، چگونگی پیدایش آنها در دوران استعمار، ویژگی‌های دستوری و واژگانی، تفاوت پیجین و کریول، و نظریات زبان‌شناسان در مورد تکامل این زبانها موضوع بحث مطلب حاضر است که در کانال علوم انسانی منتشر شده است. در دوران استعمار، تماس اجتناب‌ناپذیر زبانها منجر به پیدایش زبان‌های خاصی شد که به آنها «زبان تماس» یا «پیجین» گفته می‌شود. این زبانها نقش مهمی در درک چگونگی تکامل زبان‌های اولیه داشته‌اند.پیجین، زبانی ساده‌شده است که بین دو یا چند گروه با زبان‌های متفاوت، برای برقراری ارتباط ایجاد می‌شود. معمولاً در شرایطی که یک زبان «برتر» (سوپر استریت) با زبان‌های «ضعیفتر» (ساب استریت) در تماس قرار می‌گیرد، شکل می‌گیرد. زبان برتر، واژگان اصلی را فراهم می‌کند، در حالی که زبان‌های ضعیفتر، ساختار دستوری و آوایی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. پیجین زبان مادری هیچ‌کس نیست و معمولاً توسط افراد فرودست برای ارتباط با گویشوران زبان مسلط استفاده می‌شود.پیجین‌ها به تدریج تکامل می‌یابند، واژگانشان غنی‌تر می‌شود و به نسخه‌ای ساده‌شده از زبان برتر تبدیل می‌شوند. هنگامی که پیجین به زبان مادری کودکان تبدیل شود، به آن «کریول» می‌گویند. کریولها شباهت‌های دستوری زیادی به یکدیگر دارند.با وجود تعداد زیاد گویشوران، پیجین‌ها و کریولها هرگز مشروعیت اجتماعی و بین‌المللی پیدا نکرده و در آموزش و محیط‌های رسمی استفاده نمی‌شوند. این مقاله در زیر از نظرتان می گذرد:
***
در دورانی که استعمار و استعمارگری رایج بوده است زبانها به صورت اجتناب ناپذیری در معرض تماس با یکدیگر قرار می گرفتند. مثلا، بسیاری از اروپائیان مجبور به برقراری ارتباط با کسانی در آمریکا یا آفریقا بودند که هیچ زبان مشترکی با آنها نداشتند. این تماس‌ها به دلایل مختلفی اتفاق می افتاد که از جمله آنها می توان به تصرف قلمرو، تجارت و داد و ستد کالا و انتقال گسترده و اغلب اجباری نیروی کار از آفریقا به کشورهای اروپایی و آمریکا اشاره کرد.
در شرایطی که دو زبان کاملا متفاوت و غیر قابل فهم برای دو طرف در معرض برخورد با هم قرار می گرفتند، نوعی از زبان ایجاد می شد که زبان‌شناسان بعدها نام آن را زبان تماس (contact language) یا “پی جین” گذاشتند. این زبان های تماس خیلی به فهم دانشمندان از چگونگی تکامل زبان‌های اولیه کمک کردند.
پی جین ها وقتی پیدا می شوند که یک زبان که از نظر سیاسی، اجتماعی، نظامی و اقتصادی در موقعیتی برتر قرار دارد در ارتباط با یک زبان بومی و ساده تر که تقریبا هیچ قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی ندارد قرار می گیرد. پی جین ها دارای ویژگی‌هایی هستند که آنها را از زبان‌های تکامل یافته متمایز می کند. یکی از این ویژگی ها این است که این زبانها ترکیبی بسیار ساده شده از دو زبانی هستند که در شرایط برخورد با هم قرار گرفته اند. البته در بسیاری از موارد چند زبان بومی در ارتباط با یک زبان قوی تر قرار می گرفتند. زبان قوی‌تر، که معمولا به آن لایه بالا یا سوپر اِسترِیت می گویند، فراهم کنندهء واژگان است ولی زبان یا زبان های ضعیف تر، که به آنها ساب استریت می گویند، بیشتر سیستم آوایی و دستوری زبان تماس را ایجاد می کنند. گویشوران پی جین کسانی هستند که به زبان مغلوب و کم قدرت صحبت می کنند و در تلاش برای برقراری ارتباط با گویشوران زبان مسلط پی جین ها را ایجاد می کنند. روند تکامل پی جین ها هم به این صورت است که این زبان‌های ساده رفته رفته تکامل پیدا می کنند و از نظر واژگانی غنی تر می شوند و در نهایت نسخه ای ضعیفتر از زبان نیرومندی را که از آن الهام گرفته شده اند، ایجاد می کنند. در این مرحله پی جین تقریبا دیگر یک زبان کامل است ولی هنوز زبان مادری کسی نیست و معمولا هم توسط افراد فقیر و فرودست جامعه مورد استفاده قرار می گیرد. وقتی پی جین به مرحله ای رسید که دیگر فقط زبان تماس نیست، بلکه زبان‌مادری برخی از کودکان هم شد و آنها از ابتدا به آن زبان تکلم و با هم صحبت کردند به آن کِریول می گویند.
مشخص شده است که کریول ها شباهت های دستوری بسیار زیادی به هم دارند و همین مسئله سبب شد تا زبان‌شناسی بنام بیکرتون این ایده را مطرح سازد که انسان ها به صورت بیولوژیکی به گونه ای برنامه ریزی شده اند که بتوانند، حتی با وجود کمترین درونداد زبانی، زبان‌های پیچیده و کامل ولی از نظر دستوری مشابهی را ایجاد کنند. به عقیده این دانشمند شباهت‌های بسیار زیاد بین کریول ها این مسئله را روشن می کند که وقتی کودکان در محیط هایی بدنیا می آیند که پی جین مهمترین زبان تماس بین افراد است، بصورت خودکار پی جین را بعنوان زبان مادری خود انتخاب کرده و به پیچیده تر و کاملتر کردن واژگانی و دستوری آن می پردازند. به عقیدهء بیکرتون، کودکان دارای یک سیستم زبانی مادرزادی هستند اما وقتی در معرض یک زبان کاملا جا افتاده مانند انگلیسی یا فرانسه قرار می گیرند، آن سیستم مادرزادی را سرکوب کرده و به زبان‌هایی که در محیط مورد استفاده قرار می گیرد شیفت می کنند. ولی در شرایط پی جین، چون هیچ مدل دستوری قابل اعتمادی وجود ندارد، کودکان به توانائی های مادرزادی زبانی خود روی آورده و زبانها را به همان شکلی که در مغز آنها برنامه ریزی شده است تکامل می دهند و همین مسئله دلیل شباهت دستوری بسیار زیاد کریول ها به هم است.
البته دیدگاه بیکرتون اخیرا با مطالعه اسناد تاریخی به چالش کشیده شده است و گروهی دیگر از زبان‌شناسان به این باور رسیده اند که تکامل پی جینها لزوما از زمانی آغاز نمی شود که آنها به زبان‌مادری کودکان تبدیل می شوند، بلکه بر اساس شواهد تاریخی این بزرگسالان غیر بومی هستند که با بکارگیری پی جین ها به گسترش و تکامل آنها کمک‌می کنند. اگر چنین دیدگاهی را بپذیریم تفاوت بین پی جین و کریول بر مبنای زبان مادری بودن از بین می رود و این دو نوع زبان فقط بر مبنای میزان تکامل از هم قابل تفکیک خواهند بود.
موضوع مهمی که در رابطه با پی جین ها و کریولها وجود دارد این است که این زبانها، حتی با وجود گویشوران پرشمار، هرگز نتوانسته اند مشروعیت و مقبولیت اجتماعی و بین المللی پیدا کنند و هیچ یک از آنها در آموزش و محیط های رسمی مورد استفاده قرار نگرفته است.
216216