به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، به نقل از کانال باشگاه اندیشه، پنل نخست همایش چیستی امکان و موانع وفاق ملی در ایران امروز با همکاری گروه صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران، روز چهارشنبه ۳۰ آبان ۱۴۰۳، با حضور، سعید معیدفر، صادق زیباکلام، علی‌محمد حاضری، احمد بخارایی زهرا نژادبهرام و همچنین حسن امیدوار در باشگاه اندیشه برگزار شد.
احمد بخارایی، جامعه‌شناس در این همایش اظهار کرد: «نگاه من به مسائل اجتماعی ممکن است اندکی متفاوت باشد و شاید از زاویه‌ای دیگر به تحلیل وضعیت اجتماعی بپردازم. در این راستا، چهار فراگرد اجتماعی را کلیدی می‌دانم: رقابت، کشمکش، توافق و تضاد. این مفاهیم به ظاهر متضاد هستند، اما در یک نگاه نوین و ترکیبی نباید هیچ‌کدام به‌طور مطلق حذف شوند، بلکه باید به‌عنوان عناصری مکمل و در تعامل با یکدیگر در نظر گرفته شوند.»
وی افزود: «در تحلیل جامعه‌شناسی ایران، تفاوت‌ها و تضادهایی که در سطح اجتماعی مشاهده می‌شود، شاید از منظر آماری معنا نداشته باشند، اما به‌طور قطعی وجود دارند و نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. در این شرایط، رقابت در جامعه به‌عنوان یک فرآیند بنیادی و عاملی برای کنش‌های اجتماعی پویاتر عمل می‌کند. در بستر فرهنگی جامعه، رقابت فرصتی را برای افراد فراهم می‌آورد تا به خواسته‌ها و اهداف خود دست یابند.اما در کنار رقابت، تضادها نیز باید به رسمیت شناخته شوند. در یک جامعه آگاه، افراد از وجود اصطکاک و تفاوت‌های موجود با دیگری آگاه می‌شوند و این آگاهی به مرور گسترش پیدا می‌کند. تضادها در این مرحله به تناقضاتی تبدیل می‌شوند که دیگر امکان حل ساده آنها وجود ندارد و نمی‌توان آنها را به‌راحتی جمع کرد. همین جاست که مفهوم کشمکش نیز وارد عمل می‌شود.»
بخارایی تصریح کرد: «در نهایت، پس از کشمکش‌ها و تضادها، ما به سوی توافق حرکت می‌کنیم. این توافق به‌طور طبیعی پس از آن‌که تضادها و کشمکش‌ها به رسمیت شناخته و به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرند، ممکن می‌شود. این فرآیند نشان‌دهنده نوعی رابطه تکمیلی میان نیروهای اجتماعی است که با فهم و آگاهی از تفاوت‌ها و تضادها به سمت تعامل و هم‌افزایی پیش می‌روند.بنابراین، در جامعه ایران، آنچه که در حال حاضر شاهد آن هستیم، نه تنها تفاوت‌ها و تضادها بلکه تناقضاتی است که دیگر امکان جمع و رفع آنها وجود ندارد. این وضعیت نشان‌دهنده آن است که باید نگاه جدیدی به تعاملات اجتماعی داشته باشیم و از آنها به‌عنوان منابعی برای تغییر و تحول استفاده کنیم.»
بخارایی با اشاره به این موضوع که این تحلیل نشان می‌دهد که چگونه درک و پذیرش تضادها و تفاوت‌ها در جامعه می‌تواند به فرآیندهای اجتماعی پیچیده و هم‌افزا منجر شود و در نهایت به شکل‌گیری توافق‌های نوین در جامعه کمک کند، ادامه داد: «در فرایندهایی که در جامعه ایجاد می‌شود، معمولاً شاهد درک نادرست از مسائل و اعمال قدرت از بالا به پایین هستیم. در چنین شرایطی، تلاش برای تبدیل قدرت به اقتدار از طریق مشروعیت‌سازی به زور، معمولاً نتیجه‌ای معکوس می‌دهد. این در حالی است که برای رسیدن به وفاق اجتماعی، نیاز به یک تفاهم واقعی و حداکثری وجود دارد، نه وفاق مکانیکی و سطحی.در جوامع ما، به ویژه در ایران، تفاوت‌هایی در نوع وفاق وجود دارد. وفاق مکانیکی که بیشتر به صورت تحمیلی است، نمی‌تواند به صورت پایدار بر مشکلات اجتماعی غلبه کند. به عبارت دیگر، جامعه ما به وفاقی فراتر از توافقات سطحی نیاز دارد؛ وفاقی که به درک متقابل و حل تضادهای عمیق اجتماعی منجر شود.»
وی با اشاره به این موضوع که این تضادها هم شامل تفاوت‌های طبقاتی و هم تضادهای ایدئولوژیک و نگرشی هستند، گفت:«در این زمینه، بسیاری از افراد در جامعه ممکن است احساس کنند که نقش و حضور آن ها به درستی دیده نمی‌شود. این مشکل به ویژه در بحث‌های مربوط به جنسیت و نقش‌های اجتماعی زنان و مردان برجسته است. وفاق ملی زمانی به دست می‌آید که این تضادها به درستی شناسایی و مدیریت شوند. رقابت در جامعه و در سیاست، نقش مهمی در شکل‌دهی به وفاق اجتماعی دارد. این رقابت باید در قالبی سالم و بر اساس اصول قانونی و دموکراتیک شکل بگیرد. زمانی که وفاق ملی بر پایه چنین رقابتی ایجاد شود، می‌توان به تحولات مثبت در جامعه و به ویژه در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی امیدوار بود.»
بخارایی در پایان خاطرنشان کرد: «مهم‌ترین نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که وفاق ملی نه تنها یک مسأله نظری یا ایدئولوژیک است، بلکه باید به صورت عملی و با درک صحیح از نیازهای واقعی جامعه به مرحله اجرا درآید. این وفاق باید مبتنی بر مشارکت فعال همه اقشار جامعه، از جمله اقلیت‌ها و گروه‌های مختلف باشد و تنها در چنین شرایطی است که می‌توان به ایجاد یک نظم پایدار و کارآمد امیدوار بود.»
پرسش و پاسخ
احمد بخارایی، جامعه‌شناس و تحلیل‌گر مسائل اجتماعی، در در بخش پرسش و پاسخ، پنل نخست همایش چیستی، امکان و موانع وفاق ملی در ایران امروز به بررسی شرایط اجتماعی و سیاسی ایران و مفاهیم جامعه‌شناسی انقلاب پرداخت.
احمد بخارایی، جامعه‌شناس و تحلیل‌گر مسائل اجتماعی، در ادامه تحلیل خود از جامعه‌شناسی انقلاب و چالش‌های پیش روی ایران، به سه مرحله رسیدن به تعادل اجتماعی اشاره کرد. وی در این خصوص گفت: «پس از طی سه مرحله اصلی، هدف رسیدن به تعادل اجتماعی و ملی است. در این فرآیند، تفاوت‌ها باید به‌گونه‌ای مدیریت شوند که نه تنها نادیده گرفته نشوند، بلکه به‌طور مؤثر در راه رسیدن به وفاق ملی به کار گرفته شوند.»
بخارایی در توضیح بیشتر این نکته افزود: «در شرایط کنونی، تضادهای موجود در جامعه و به‌ویژه در نظام جمهوری اسلامی، به عنوان یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها مطرح است. اما نباید فراموش کنیم که این تضادها، اگر به‌درستی مدیریت شوند، می‌توانند به فرصتی برای تقویت وفاق و همبستگی ملی تبدیل شوند. برای مثال، باید به تفاوت‌های موجود احترام گذاشت و آنها را به‌عنوان بخشی از روند طبیعی جامعه پذیرفت.»
وی همچنین تاکید کرد:«تضادها به خودی خود ناپسند نیستند، بلکه نحوه مدیریت و جهت‌دهی آنها به اهمیت بالایی برخوردار است. بخارایی در پایان اضافه کرد که در این مسیر، شناسایی و مدیریت چالش‌های جدی اجتماعی از جمله اختلافات طبقاتی و فرهنگی، امری ضروری است تا از این طریق جامعه به یک وفاق واقعی دست یابد.»
بیشتر بخوانید:
زهرا نژادبهرام: هنوز نتوانسته ایم راه آینده را پیدا کنیم / عضویت مردم در شبکه های اجتماعی با اختلاف کم بین مراکز استان‌ها و شهرستان‌ها برابری می کند
معیدفر: دستیابی به وفاق ، خیال است / افراد با حجاب متفاوت در مترو یا خیابان به هم احترام می گذارند / حاکمیت مانع تعامل آزادانه افراد و گروه ها می شود
خشونت میان چپ و راست فکری در جلسه گفت و گو / لبیب: هیچ خشونتی را تایید نکرده و برنمی‌تابیم / ۲۷ سال کارنامه مدارا و خشونت پرهیزی
ضربه های سخت و جبران ناپذیر بر پیکر ایران / نگرانی عمیق استاد کدکنی در باره امروز و فردای ایران
216216